ملاقات با امام زمان شرط سعادت نیست! / ناگفته هایی از زندگی آیت الله بهجت از زبان پسرش

به گزارش «مبلغ» – آیت الله العظمی محمدتقی بهجت از جمله مراجع تقلیدی بود که بیشتر به عرفان، زهد و تقوا شناخته می شد و اهل نظر ایشان را یگانه دوران می دانند و مقامات ایشان را کم نظیر می شمرند. نماز جماعت آیت الله بهجت و احوال او حین نماز، نزد مردم مشهور بود و به دلیل سهولت ارتباط و در دسترس بودن، مردم علاقه خاصی به ایشان داشتند. سلوک عرفانی و ارادت خاص ایشان به اهل بیت(ع) به خصوص امام زمان(عج) سبب شد تا مطالبی به نقل از ایشان در فضای عمومی کشور منتشر شود؛ البته ایشان منکر ملاقات با امام زمان(عج) یا نزدیکی ظهور نبودند ولی ملاقات را شرط سعادت نمی دانستند چرا که کسانی ایمه(ع) را به شهادت رساندند که در محضر ایشان بودند.

خبرگزاری ایکنا برای بررسی نظرات این عارف برجسته در باب انتظار و کنکاشی در توصیه ها، شیوه سلوک و ارتباط ایشان با امام عصر(عج) با حجت الاسلام والمسلمین علی بهجت؛ فرزند آن مرحوم و استاد حوزه علمیه گفت وگو کرده است که بخش اول آن را در ادامه می خوانیم؛

در دیدگاه حضرت آیت الله بهجت انتظار فرج چه تاثیر و نقشی در خودسازی و سلوک معنوی دارد؟

انسان برای آن که بتواند به مراتب کمال برسد باید در پرتو ولایت، معصومین باشد یعنی باید ایمان به خدا، پیامبر(ع) و اهل بیت داشته باشد و آنان را حاضر و ناظر بر اعمال خود بداند و به تعبیر دیگر قرآن کریم و اهل بیت(ع) دو ثقل بداند و معتقد باشد که قرآن و مبیّنان آن نباید از همدیگر جدا باشند. پیامبر(ص) فرمود من از خدا خواستم ثقلین را در کنار هم قرار دهد «فاستجاب لی» و خداوند هم قبول کرد لذا اینها با هم خواهند بود و تا قرآن هست، عترت هم هست. پیامبر حاضر ناظر و شاهد و بشیر و نذیر است و الان هم ولی و وصی و نایب ایشان هم شاهد، هم ناظر و هم ممد ما در تمامی مسایل است. امامی که از چشم ما غایب است و ما از او غایب نیستیم. آقا می فرمود حرفی که ما می زنیم قبل از آن که از زبان ما به گوش ما که فاصله آن 4 انگشت است برسد ولی الله آن را می شنود و به این حرف هم با عمق جان باور داشت، می فرمود او غایب از ما هست ولی غافل از ما نیست؛ او عین الله الناظره و اذن الله الواعیه است. هم چشمان باز خدا و هم گوش شنوای الهی است و آیا در محضر چنین امامی می توان معصیت کرد؟

بدون محبت و ولایت این بزرگان، عبادت واجبه ما هم قبول نخواهد شد و بالا نمی رود و وقتی عبادت بالا نرود ما هم بالا نمی رویم؛ بکم یقبل الطاعه المفترضه. برای ما یک وظیفه قرار داده اند و آن انتظار است یعنی همین که ما منتظر ظهور باشیم خودش عبادت است، منتظر بودن خودسازی است و همین که ببینیم او ما را می بیند خودش سلوک است. سلوک هم از طریق جلب رضایت خدا محقق می شود. باید رضای الهی را کسب کنیم و با آن بالا برویم و رضایت الهی با جلب رضایت ولی او به دست می آید.

پس او از ما غایب نیست و ما از او غایبیم و انسان اگر به این سخن برسد افکار، اندیشه و ظاهرش را مرتب خواهد کرد. نمی توان در فکر غارت و دزدی و کلاه بر سر مردم گذاشتن باشیم و در عین حال اهل مراقبه هم باشیم. آقا می فرمودند ما باید هر شب اهل مراقبه و محاسبه باشیم و اعمال خود را بسنجیم و تا نسنجیم نخواهیم فهمید کجا خوب است و کجا بد. تدارک بدی ها نباید بکنیم زیرا اگر قلب کسی را شکستیم اگر صد پله ترقی هم طی شود باز با سر به زمین خواهیم خورد و این شوخی نیست. اگر گتره ای و بی حساب راه برویم روز به روز بدتر خواهد شد؛ امروز اگر عیوب جامعه را نشناسیم و زخم ها را از بین نبریم و دل ها را صاف نکنیم، آیا امکان خودسازی و شروع کمال وجود دارد؛ باید با مدد او خودسازی کنیم و پاکسازی کنیم و پاکسازی هم نیازمند مراقبه است و مراقبه یعنی بدانیم اینها بر اعمال ما ناظر هستند.

در این بین مدعیان سلوک، مدعیان مهدویت، مدعیان عرفان و تقوا زیاد هستند ولی چگونه باید آنها را تشخیص داد؟

بشرهای دیگر همه مدعی هستند ولی کدام راست می گویند؟ ما که اهل تشخیص نیستیم و او باید راهنمایی کند. پس طاعتی را که خدا بر ما فرض قرار داده است در پرتو وجود امام زمان مقبول است؛ اعوذ بک من صلاه لا ترفع؛ خدایا پناه به تو می برم از نمازی که بالا نرود. نمازی که بالا نرود آیا ما را بالا خواهد برد؟ پس انسان اهل مراقبه، انسان منتظر است نه اینکه دنیا را آب ببرد و او را خواب ببرد؛ چنین انسانی علاوه بر اینکه مراقب خودش هست مراقب انسان های دیگر هم هست و اگر به کسی ظلم شد از او دفاع می کند به همین دلیل مولا علی(ع) وقتی شنیدند که یک خلخال از پای یک زن بیرون آورده اند فریادشان بلند شد و دردشان گرفت، پس مراقبه بدون درد نیست.

البته کسی که می خواهد دیگران را هم به مراقبه دعوت کند ابتدا خودش باید اهل مراقبه باشد وگرنه کسی که رطب خورده نمی تواند منع رطب کند لذا حرف های ما تاثیر ندارد و سال ها برای مردم حرف زدیم ولی چون خودمان باور نداشتیم مردم هم باور نکردند و ما خلاف آن عمل کردیم و آنان هم نپذیرفتند. پس ما تا خودمان را اصلاح نکنیم جامعه هم اصلاح نخواهد شد؛ آقا می فرمود به فکر اصلاح خود باشیم و راه آن به حسب ظاهر غیر از محاسبه نفس در شب ها نیست. اینکه بدانیم عیوب را چگونه باید رفع و چگونه توبه کنیم.

انسان اگر مراقب باشد که ولی امری وجود دارد و حاضر است و می بیند و می شنود چقدر در خودسازی اش موثر است تا اینکه فکر کنیم کسی را امام معرفی کنند که در غارها پناه گرفته است، ما چنین امامی نداریم؛ امام ما حی و حاضر است ولی قرار نیست ما او را ببینیم. انسان باید در دوره انتظار منتظر فرج باشد و برای فرج دعا کند.

ایشان می فرمود انتظار و توبه و به خدا پناه بردن با استغفار راه را برای ما باز می کند. البته برای اینکه اعمال ما درست باشد باید رساله صحیحی از یک مرجع مورد اعتماد بیابیم نه اینکه چون فلانی همشهری ماست و آسان تر گرفته است از او تبعیت کنیم؛ حب و بغض ها در اینجا جایی ندارد؛ اگر واجبات و محرمات را دانستیم و به آن هم عمل کردیم خودش تحصیل سلوک الی الله است.

ایشان می فرمود امامی که ما را می بیند نباید از او دور شویم؛ او به همه عالم محیط است و جلب رضای او همان انتظار فرج است؛ پس از منظر آیت الله العظمی بهجت راه علاج ما اصلاح نفس است و اگر این کار را نکنیم گرفتار هوای نفس هستیم و تا خود را اصلاح نکرده و رابطه ما با امام زمان(عج) قوی نشود، ایشان هم به ما توجه نخواهد کرد؛ ما با پشتوانه او می توانیم خودسازی کنیم و اگر خود را اصلاح کردیم آنان خودشان سراغ ما خواهند آمد.

شیوه، سیره و توصیه های ایشان در توسل به حضرت چگونه بود؟

توسل از منظر ایشان دو نوع است؛ یکی توسط عملی و دیگری توسل دعایی و زبانی. توسل عملی که ایشان داشت شاید اطرافیان دیده باشند و دوربین ها هم ثبت کرده باشند؛ ایشان در کوچک ترین اعمال هم آن را با حضرت می سنجید؛ السلام علیک یا میزان الاعمال. مثلا وقتی از آقا می پرسیدند فتوای شما در مورد آب کر چیست پاسخ می داد و شاید هنوز چند متری جلوتر نرفته بود که باز فرد دیگری از او می پرسید و ایشان سر خود را به سوی آسمان بالا می برد و مکثی می کرد و بعد جواب می داد با اینکه همین الان پاسخ آن را داده بود. اینقدر این کار تکرار شده بود که برای اطرافیان مایه تعجب بود یعنی دو سه دقیقه قبل پاسخ آقا را شینده بودند ولی دوباره ایشان گویی منتظر بود پاسخی از آسمان بیابد و او جواب بدهد؛ گاهی اطرافیان همان پاسخ حاج آقا را به مخاطب می دادند ولی ایشان نگاهی به آسمان داشت و این توسل عملی است. این مسیله یعنی توجه دایمی به حضرت، خیلی در ایشان برجسته بود.

توسلات قولی هم زیاد داشتند؛ اول صبح زیارت امام زمان(عج) را می خواند و با حضرت بیعت داشت کما اینکه در این زیارت می خوانیم: اللّٰهُمَّ کَمَا شَرَّفْتَنِی بهٰذَا التَّشْرِیفِ، وَفَضَّلْتَنِی بهٰذهِ الْفَضِیلَهِ، وَخَصَصْتَنِی بهٰذهِ النِّعْمَهِ، فَصَلِّ عَلَیٰ مَوْلایَ وَسَیِّدی صاحِب الزَّمانِ، وَاجْعَلْنِی مِنْ اَنْصارِهِ وَاَشْیاعِهِ وَالذَّابِّینَ عَنْهُ، وَاجْعَلْنِی مِنَ الْمُسْتَشْهَدینَ بَیْنَ یَدَیْهِ طایِعاً غَیْرَ مُکْرَهٍ فِی الصَّفِّ الَّذی نَعَتَّ اَهْلَهُ فِی کِتابکَ فَقُلْتَ: ﴿صَفًّا کَاَنَّهُمْ بُنْیٰانٌ مَرْصُوصٌ﴾ عَلَیٰ طاعَتِکَ وَطاعَهِ رَسُولِکَ وَآلِهِ عَلَیهِمُ السَّلامُ . اللّٰهُمَّ هٰذهِ بَیْعَهٌ لَهُ فِی عُنُقِی اِلَیٰ یَوْمِ الْقِیَامَهِ. این بیعتی با توست به گردن من تا روز قیامت. صلوات زیاد می فرستاد و به مراقد مطهره تشریف می برد؛ در جوانی به مسجد سهله و مسجد کوفه و مقام مهدی(عج) در وادی السلام رفته بود و مطالب عجیبی از آنجا نقل می کرد و ملتزم به آن بود.

آیت الله بهجت توصیه می کرد دعای «الهی عظم البلاء…» خوانده شود و اگر ترک می شد گلایه می کرد که چرا ترک شده. البته دعاهایی هم در خلوت خود داشت. در وقت نماز می فرمود اگر انسان می خواهد به خدا توجه کند و نمازش درست باشد باید به حضرت توسل پیدا کند. سلام و توسل و دعا به حضرت باعث می شود تا نماز انسان هم بالا برود.

شما سال ها کنار ایشان بودید حتما خاطره هایی از عبادت و توسلات ایشان دارید؟

بعد از نماز مغرب و عشا، ایشان چراغ اتاق را خاموش می کرد و 45 دقیقه تا یک ساعت مناجات و راز و نیاز داشت و ما نمی دانستیم در خلوت ایشان چه می گذرد و تنها عباراتی به ذهن ما مانده است؛ ایشان می فرمود گرچه دوران غیبت محرومیت از حضور است ولی راه هایی را هم برای ما باز کرده اند. گرچه حضرت اگر بود هم معلوم نبود چه می کردیم و مگر اجداد همین انسان ها، ایمه معصوم را نکشتند و یا مگر همه این افرادی که به جمکران می روند و حضور دارند یار حضرت هستند؟ خیلی از این افراد امام را می خواهند ولی برای حاجات مادی خودشان؛ گویی از امام می خواهند جعبه ابزار خودش را بیاورد و مشکلات را حل کند، پشت بام را قیرگونی کند یا خانه برای آنها بخرد؛ خیلی از اینها کارگر می خواهند نه امام؛ خود حضرت فرمود: اینها مرا برای خودشان می خواهند نه خودشان را برای من.

آقا می فرمود عبادت در زمان غیبت، بالاتر از دوران حضور است، اگر کسی امروز دو رکعت نماز بخواند ثوابش خیلی بیشتر از دوران حضور است. همام از امام علی(ع) سوال پرسید و بیان علی(ع) او را برد ولی حالا که ما این پشتوانه را نداریم آیا خیلی عقب هستیم؟ ایشان معتقد بود حالا که ما در محضر امام نیستیم ارزش عبادتمان خیلی بیشتر است. حضرت هم که هر شب و روز ناظر بر اعمال ماست. همین که ما به حضرت سلام بدهیم؛ جواب سلام واجب است و دعا هم که می کنیم اگر قبل از آن صلوات بفرستیم چون صلوات دعای مستجابی است دعای ما هم اجابت خواهد شد لذا گفته اند وقتی حاجتی دارید آن را بین دو صلوات قرار دهید که دو دعای مستجاب است لذا ایشان هر صبح و شب به حضرت سلام می داد. ما تعبیر «ادرکنی و لا تهلکنی» را از ایشان شنیده بودیم ولی اینکه چه اذکار دیگری داشتند را نمی دانیم.