نمونه دادخواست تعیین امین اموال

در نظام حقوقی ایران، حمایت از اموال اشخاصی که به دلایلی مانند غیبت طولانی قادر به اداره دارایی های خود نیستند، اهمیت ویژه ای دارد. تعیین امین برای اموال غایب مفقودالاثر، راهکاری قانونی برای جلوگیری از اتلاف دارایی ها و حفظ حقوق ذی نفعان است.

تصور کنید فردی از میان جمع خانواده یا جامعه، بدون هیچ خبری برای مدت طولانی ناپدید شده است. اموال او، که شاید حاصل یک عمر تلاش باشد، بدون سرپرست رها شده اند. در چنین شرایطی، چرخ زندگی همچنان می چرخد و نیاز به مدیریت اموال غایب احساس می شود؛ از پرداخت بدهی ها و جمع آوری اجاره بها گرفته تا حفظ ارزش سرمایه ها. نهاد «امین» در این میان، همچون دستی امین و قدرتمند، برای پاسداری از این دارایی ها وارد عمل می شود. این مقاله، قدم به قدم شما را در مسیری همراهی می کند که به درک عمیق این فرآیند حقوقی و تنظیم نمونه دادخواست تعیین امین اموال می رسید.

هدف این نوشتار، آن است که راهنمایی جامع و کاربردی برای همه ذی نفعان، از وراث نگران گرفته تا طلبکاران پیگیر و حتی وکلا و دانشجویان حقوق، ارائه دهد. این مسیر نه تنها به توضیح مفهوم و مبانی قانونی تعیین امین می پردازد، بلکه شرایط، مراحل، مدارک لازم، مرجع صالح و حتی وظایف و مسئولیت های این امین را با جزئیات روشن می سازد. در قلب این راهنما، یک نمونه دادخواست کامل و قابل استفاده برای تعیین امین اموال قرار گرفته تا چراغ راه شما در این مسیر حقوقی باشد. با ما همراه شوید تا با آگاهی کامل، این گام مهم را بردارید و از حقوق غایب و ذی نفعان، به بهترین شکل ممکن صیانت کنید.

آشنایی با مفهوم تعیین امین اموال

زمانی که شخصی از صحنه زندگی غایب می شود و اثری از او در دست نیست، اموال و دارایی هایش بی صاحب می مانند. اینجاست که نهاد حقوقی «امین اموال» اهمیت پیدا می کند. امین کسی است که به حکم دادگاه، وظیفه حفظ، نظارت و اداره اموال غایب را بر عهده می گیرد. او قرار است مانند یک متولی دلسوز، از دارایی ها محافظت کند تا زمانی که تکلیف غایب مشخص شود یا ورثه قانونی، عهده دار امور شوند.

امین اموال کیست و چرا به او نیاز داریم؟

امین اموال، فردی است که با حکم مرجع قضایی، مسئولیت اداره و صیانت از دارایی های شخص دیگری را بر عهده می گیرد. این مسئولیت در درجه اول به معنای جلوگیری از هرگونه حیف ومیل، تفریط، تضییع یا سوءاستفاده از اموال است. تصور کنید ملکی بی صاحب، مزرعه ای بی متولی، یا حساب های بانکی راکدی وجود دارد که هر لحظه ممکن است دچار ضرر شوند. امین با ورود به این وضعیت، نظم را به اداره این اموال بازمی گرداند. او می تواند اجاره بها را جمع آوری کند، هزینه های لازم را بپردازد و در یک کلام، اموال را به گونه ای مدیریت کند که ارزش آن ها حفظ شود یا حتی افزایش یابد. این نهاد برای مواقعی که فرد مالک، به دلایل مختلفی همچون غیبت طولانی یا محجوریت، قادر به اداره امور مالی خود نیست، طراحی شده است.

غایب مفقودالاثر: مهم ترین مورد کاربرد تعیین امین

یکی از رایج ترین و مهم ترین موارد کاربرد نهاد امین، زمانی است که با یک غایب مفقودالاثر مواجه می شویم. بر اساس ماده ۱۰۱۱ قانون مدنی، غایب مفقودالاثر به کسی گفته می شود که برای مدت زمان قابل توجهی از محل اقامت خود غایب شده و هیچ اطلاعی از حیات یا ممات او در دست نباشد. این تعریف، تمایز مهمی با غایب عادی دارد؛ در غیبت عادی، ممکن است محل اقامت فرد مشخص نباشد اما از او خبر در دسترس است.

اهمیت تعیین امین برای غایب مفقودالاثر این است که این شخص نه مرده محسوب می شود و نه زنده بودنش قطعیت دارد، و در این برزخ حقوقی، اموال او نیاز به مراقبت دارند تا حقوق خودش یا ذی نفعانش پایمال نشود.

قانونگذار با پیش بینی نهاد امین، زمینه ای را فراهم کرده تا از اتلاف یا حیف و میل اموال اشخاص غایب جلوگیری شود و حقوق احتمالی ورثه یا طلبکاران حفظ گردد.

ویژگی	غایب عادی	غایب مفقودالاثر	موت فرضی
تعریف	فردی که از او اطلاعی در دست نیست، اما احتمالاً زنده است و نیازی به اداره اموال فوری نیست.	فردی که مدت طولانی از او خبری نیست و حیات یا مماتش مشخص نیست. (ماده ۱۰۱۱ ق.م)	حکم دادگاه مبنی بر فوت قطعی فرد، با رعایت شرایط و مدت زمان های قانونی. (مواد ۱۰۱۹ تا ۱۰۲۴ ق.م)
مدت زمان غیبت	کوتاه یا مشخص.	نسبتاً طولانی و نامعلوم (مثلاً بیش از یک ماه از سفر دریایی، بیش از سه ماه از زمان جنگ).	گذشتن مدت زمان های خاص (مثلاً دو سال از آخرین خبر در مورد مفقودی در جنگ، ده سال از آخرین خبر در موارد عادی).
آثار حقوقی بر اموال	کمترین دخالت قانونی در اموال.	امکان تعیین امین برای حفظ و اداره اموال.	تقسیم اموال بین وراث قانونی.
هدف از رسیدگی	معمولاً نیازی به اقدام قضایی نیست.	حفظ اموال و جلوگیری از تضییع تا تعیین وضعیت نهایی.	پایان دادن به ابهام حقوقی و تکلیف اموال و حقوق.

مبانی قانونی تعیین امین اموال

پایه و اساس حقوقی تعیین امین اموال، در قوانین مختلفی از جمله قانون مدنی و قانون امور حسبی ما نهفته است. این قوانین به خوبی مشخص کرده اند که در چه شرایطی و با چه سازوکاری می توان برای اموال غایب امین تعیین کرد.

ماده ۱۰۱۲ قانون مدنی، یک ستون اصلی در این مبحث است. این ماده می گوید: هرگاه غایب مفقودالاثر برای اداره اموال خود تکلیفی معین نکرده باشد و کسی هم نباشد که قانوناً حق تصدی امور او را داشته باشد، دادگاه می تواند برای اداره اموال او یک امین معین کند. این ماده، به روشنی نیاز به امین را در صورت فقدان متولی قانونی مشخص می کند.

همچنین، ماده ۱۰۱۵ قانون مدنی اشاره دارد که وظایف و اختیارات امین، شبیه به وظایف قیم است. این به معنای آن است که بسیاری از مقررات مربوط به قیمومت، در مورد امین نیز اعمال می شود و از این طریق، چهارچوب مشخصی برای فعالیت های او فراهم می آید.

قانون امور حسبی نیز در مواد ۱۳۰ تا ۱۳۵، به تفصیل در مورد نحوه درخواست تعیین امین، صلاحیت مرجع رسیدگی کننده و شرایط انتخاب امین صحبت کرده است. این مواد، فرآیند عملیاتی و اجرایی تعیین امین برای غایب مفقودالاثر را تشریح می کنند و راهنمایی های لازم را برای دادگاه و متقاضیان فراهم می آورند.

شرایط لازم برای درخواست تعیین امین اموال

برای اینکه دادگاه بتواند برای اموال یک شخص غایب، امین تعیین کند، باید مجموعه ای از شرایط قانونی رعایت شود. این شرایط، در واقع چارچوب و قواعد بازی را مشخص می کنند تا هرگونه تصمیم گیری حقوقی، بر پایه و اساس محکمی استوار باشد.

شرایط مربوط به شخص غایب مفقودالاثر

اولین گام در مسیر تعیین امین برای غایب مفقودالاثر، بررسی شرایط خود فرد غایب است:

1. مدت زمان غیبت: صرف غیبت فرد کافی نیست؛ باید از آخرین خبر او مدت زمان مشخصی گذشته باشد. این مدت زمان بسته به شرایط می تواند متفاوت باشد:
   • در موارد عادی، ممکن است پس از گذشت یک ماه از آخرین خبر یا اقامتگاه، زمینه برای درخواست تعیین امین فراهم شود.
   • اگر غایب در یک حادثه مانند غرق شدن کشتی یا سقوط هواپیما مفقود شده باشد، مدت زمان کمتری (مثلاً یک ماه پس از گذشت سه ماه از تاریخ حادثه) برای تلقی او به عنوان مفقودالاثر و درخواست امین در نظر گرفته می شود.
   • در مورد غیبت در زمان جنگ، ممکن است پس از گذشت حداقل دو سال از پایان جنگ یا عملیات، این امکان فراهم شود.

   البته تا زمانی که حکم موت فرضی صادر نشده، تنها عنوان غایب مفقودالاثر مطرح می شود و در همین بازه است که تعیین امین موضوعیت می یابد.

2. عدم وجود متولی قانونی: اگر غایب پیش از ناپدید شدن، برای اداره اموال خود وکیل یا وصی تعیین کرده باشد، یا اگر دارای ولی قهری (پدر یا جد پدری) باشد، تا زمانی که این افراد قادر به انجام وظیفه خود باشند، نیازی به تعیین امین نیست. امین زمانی منصوب می شود که هیچ ولی، وصی یا وکیلی برای اداره اموال غایب وجود نداشته باشد یا آن ها از ادامه وظایف خود ناتوان باشند.
3. وجود اموال: طبیعی است که اگر غایب هیچ مالی نداشته باشد، نیازی به تعیین امین برای اموال نیست. متقاضی باید بتواند وجود اموال متعلق به غایب را اثبات کند. این اموال می تواند شامل ملک، خودرو، حساب بانکی، سهام، یا هر دارایی با ارزشی باشد که نیاز به مدیریت دارد.
4. در معرض خطر بودن اموال: اگرچه این شرط همیشه الزامی نیست، اما اثبات اینکه اموال غایب در معرض تفریط، تضییع یا سوءاستفاده قرار دارند، می تواند فرآیند دادخواست تعیین امین را تسریع بخشد. این موضوع به ویژه در مواردی که اموال غایب شامل املاک، زمین های کشاورزی، باغ یا واحدهای تجاری فعال باشد، بسیار حیاتی است و عدم رسیدگی می تواند ضررهای جبران ناپذیری به بار آورد.

شرایط مربوط به متقاضی تعیین امین

علاوه بر شرایط مربوط به غایب، خود متقاضی نیز باید دارای شرایطی باشد تا بتواند درخواست تعیین امین برای اموال را مطرح کند:

1. ذی نفع بودن: متقاضی باید به نحوی از انحاء، در حفظ و اداره اموال غایب ذی نفع باشد. این افراد معمولاً شامل وراث احتمالی (همسر، فرزندان، والدین، خواهر و برادر)، طلبکاران غایب، یا موصی له (کسی که به موجب وصیت نامه از غایب حقی دارد) هستند. هدف این شرط آن است که درخواست از سوی افراد مسئول و مرتبط مطرح شود.
2. نقش دادستان یا اداره امور سرپرستی: دادستان به عنوان مدعی العموم و حافظ حقوق عمومی، و اداره امور سرپرستی دادسرا در تهران و برخی کلانشهرها، نقش مهمی در این زمینه دارند. آن ها می توانند رأساً و بدون نیاز به درخواست خصوصی، برای تعیین امین اموال غایب وارد عمل شوند، به ویژه اگر منافع عمومی یا حقوق غایب در خطر باشد.

چه کسانی می توانند درخواست تعیین امین بدهند؟

طرح درخواست نمونه دادخواست تعیین امین اموال تنها از سوی افراد مشخصی با جایگاه قانونی و ذی نفع امکان پذیر است. قانونگذار به روشنی این افراد را مشخص کرده است تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود و درخواست ها بر پایه و اساس محکمی استوار باشند.

دادستان یا اداره امور سرپرستی

نخستین و مهم ترین نهادی که می تواند برای تعیین امین اموال غایب مفقودالاثر پیشقدم شود، دادستان حوزه قضایی مربوطه یا در تهران، اداره امور سرپرستی دادسرا است. وظیفه دادستان در اینجا، حفظ نظم عمومی و جلوگیری از تضییع اموال اشخاصی است که خود قادر به دفاع از منافعشان نیستند. دادستان می تواند رأساً و بدون نیاز به درخواست خصوصی، فرآیند نصب امین را پیگیری کند؛ این نشان از اهمیت حفظ حقوق غایبان در سیستم قضایی دارد.

وراث احتمالی غایب

اگر فردی که مفقودالاثر شده دارای ورثه احتمالی باشد، هر یک از آنان می توانند به دادگاه مراجعه و دادخواست تعیین امین را ارائه دهند. این درخواست به ویژه زمانی مطرح می شود که وراث نگران از بین رفتن سهم الارث احتمالی خود باشند یا اموال نیاز به اداره فوری داشته باشند. فرزندان، همسر، پدر و مادر و حتی خواهر و برادر غایب (با توجه به اولویت های ارث)، در این دسته قرار می گیرند. این افراد، دلسوزترین و نزدیک ترین اشخاص به منافع غایب هستند و نگرانی از وضعیت اموال، آن ها را به سمت اقدام قانونی سوق می دهد.

طلبکاران و بستانکاران

افرادی که از غایب طلب مالی دارند یا بستانکار او محسوب می شوند و دارای اسناد و مدارک معتبر برای اثبات طلب خود هستند، می توانند به عنوان ذی نفع، تقاضای تعیین امین دهند. هدف این افراد حفظ حقوق مالی خود تا تعیین وضعیت قطعی غایب است. تصور کنید فرد غایب دارای بدهی هایی بوده که در صورت عدم اداره صحیح اموالش، ممکن است توانایی پرداخت آن ها از بین برود. در این صورت، تعیین امین اموال به نفع طلبکاران نیز خواهد بود.

موصی له

برخی اوقات، غایب پیش از مفقود شدن، به موجب یک وصیت نامه رسمی، بخشی از اموال خود را برای شخص یا اشخاصی (موصی له) وصیت کرده است. در این شرایط، موصی له نیز می تواند به عنوان ذی نفع، درخواست تعیین امین را مطرح کند تا از تحقق وصیت و حفظ حق خود اطمینان یابد.

سایر اشخاص ذی نفع

در برخی موارد خاص، اشخاصی که به هر شکل از ادامه وضعیت نامعلوم غایب زیان می بینند، ممکن است ذی نفع تلقی شوند و بتوانند دادخواست تنظیم کنند. این افراد می توانند شامل شریک تجاری غایب، مستأجر ملک غایب که نیاز به تمدید اجاره دارد، یا حتی ضامن و کفیل غایب باشند. البته در این موارد، دادگاه باید با دقت تشخیص دهد که رابطه این اشخاص با اموال غایب تا چه حد جدی، قانونی و متضررانه است تا درخواست آن ها را بپذیرد.

مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست تعیین امین اموال

پس از اینکه تصمیم به تقدیم نمونه دادخواست تعیین امین اموال گرفته شد، گام بعدی شناسایی مرجع صالح برای رسیدگی به این درخواست است. این مسئله، از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که طرح دعوا در مرجع اشتباه می تواند به اطاله دادرسی و سردرگمی متقاضی منجر شود.

دادگاه خانواده

بر اساس ماده ۱۲۶ قانون امور حسبی و ماده ۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، مرجع اصلی برای رسیدگی به درخواست نصب امین، دادگاه خانواده است. این دادگاه، در شهرستان ها و مناطقی که اداره امور سرپرستی فعال نیست، صلاحیت رسیدگی دارد. بنابراین، اگر در شهری هستید که اداره امور سرپرستی در آنجا فعالیت نمی کند، باید دادخواست تعیین امین خود را به دادگاه خانواده محل آخرین اقامتگاه غایب تقدیم کنید. اگر اقامتگاه غایب مشخص نباشد، دادگاه خانواده محلی که اموال غایب در آنجا قرار دارد، می تواند صالح به رسیدگی باشد.

اداره امور سرپرستی دادسرای عمومی و انقلاب

در شهر تهران و برخی دیگر از کلان شهرهای بزرگ کشور، رسیدگی اولیه به درخواست نصب امین در حوزه اداره امور سرپرستی دادسرا انجام می شود. این اداره، نقش نظارتی و حمایتی بسیار مهمی را ایفا می کند. اداره امور سرپرستی:

1. دریافت و ثبت درخواست های مربوط به تعیین امین، قیم یا سرپرست.
2. انجام تحقیقات اولیه در خصوص غیبت فرد و وجود اموال او.
3. معرفی افراد صالح برای تصدی سمت امین به دادگاه.
4. نظارت مستمر بر عملکرد امین پس از نصب.

در واقع، در این شهرها، اداره امور سرپرستی پلی بین متقاضی و دادگاه است و بسیاری از مراحل ابتدایی و بررسی ها را انجام می دهد و سپس پرونده را به دادگاه صالح (دادگاه خانواده) ارجاع می دهد تا حکم نهایی صادر شود.

تعیین صلاحیت در موارد خاص

گاهی اوقات، وضعیت غایب یا اموال او به گونه ای است که تعیین مرجع صالح برای تعیین امین اموال کمی پیچیده می شود:

1. عدم وجود اقامتگاه مشخص برای غایب: اگر غایب مفقودالاثر فاقد اقامتگاه مشخص باشد یا مدت طولانی از آخرین محل سکونت او گذشته باشد، دادگاه محل وقوع اموال اصلی یا محل اقامت یکی از وراث یا ذی نفعان می تواند صالح به رسیدگی باشد. دادگاه در این حالت اختیار دارد با توجه به مصلحت و نزدیکی به محل شناسایی غایب، نزدیک ترین دادگاه را به عنوان مرجع رسیدگی انتخاب کند.
2. در صورت وجود اموال در حوزه های قضایی مختلف: اگر اموال غایب در چند حوزه قضایی پراکنده باشند، معمولاً دادگاه محلی که بخش عمده اموال در آنجا قرار دارد یا آخرین اقامتگاه شناخته شده غایب، مرجع صالح محسوب می شود.

ماده ۱۲۷ تا ۱۲۹ قانون امور حسبی نیز موارد دیگری را به عنوان صلاحیت های فرعی دادگاه معرفی کرده اند، مانند محل سکونت وراث، محل توقیف اموال غایب، یا محل استقرار کسب وکار یا فعالیت اقتصادی غایب.

مراحل و مدارک لازم برای تقدیم دادخواست تعیین امین اموال

تقدیم نمونه دادخواست تعیین امین اموال، یک فرآیند حقوقی مرحله به مرحله است که نیاز به دقت و جمع آوری مستندات کافی دارد. آگاهی از این مراحل و مدارک، به شما کمک می کند تا این مسیر را با اطمینان بیشتری طی کنید.

مراحل گام به گام فرآیند

برای تعیین امین برای اموال غایب مفقودالاثر، باید این مراحل را دنبال کنید:

1. گام ۱: جمع آوری دقیق مدارک و مستندات: پیش از هر اقدامی، لازم است تمام مدارک هویتی خود، اطلاعات مربوط به غایب و به ویژه مستندات مالکیت اموال غایب را جمع آوری کنید. همچنین، ادله ای که نشان دهنده غیبت طولانی و مفقودالاثر بودن فرد است، از اهمیت بالایی برخوردار است.
2. گام ۲: تنظیم دادخواست تعیین امین: با استفاده از نمونه ارائه شده در این مقاله و با توجه به شرایط خاص خود، دادخواست تعیین امین را تنظیم کنید. در این مرحله، باید مشخصات دقیق خواهان و خوانده (معمولاً دادستان یا اداره امور سرپرستی)، خواسته اصلی (تعیین امین)، دلایل و منضمات (مدارک پیوست) و شرح ماجرا را به دقت بیان کنید.
3. گام ۳: ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: امروزه، تمام دادخواست های حقوقی باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه صالح ارسال شوند. شما باید به یکی از این دفاتر مراجعه کرده و دادخواست تنظیم شده خود را به همراه مدارک پیوست، به صورت الکترونیکی ثبت کنید.
4. گام ۴: پرداخت هزینه های دادرسی: تعیین امین یک دعوای غیرمالی محسوب می شود، بنابراین هزینه های دادرسی آن بر اساس تعرفه های دعاوی غیرمالی محاسبه و در دفتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت می شود.
5. گام ۵: شرکت در جلسات رسیدگی دادگاه/اداره سرپرستی: پس از ثبت دادخواست، پرونده شما به مرجع صالح ارجاع می شود. ممکن است لازم باشد در جلسات تحقیق و رسیدگی که توسط دادگاه خانواده یا اداره امور سرپرستی (در کلان شهرها) برگزار می شود، شرکت کرده و توضیحات لازم را ارائه دهید.
6. گام ۶: صدور حکم تعیین امین و انجام تشریفات قانونی بعدی: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم بر تعیین امین برای اموال غایب صادر می کند. پس از صدور حکم، امین منتخب باید سوگند یاد کرده و ممکن است ملزم به سپردن تأمین یا وثیقه شود تا تضمینی برای حسن انجام وظایفش باشد.

مدارک مورد نیاز (چک لیست کامل و تفکیک شده)

برای تقدیم نمونه دادخواست تعیین امین اموال، مدارک زیر را آماده کنید:

• مدارک شناسایی متقاضی:
  • تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی متقاضی.
• مدارک مربوط به غایب:
  • آخرین آدرس معلوم غایب.
  • اسناد هویتی غایب (شناسنامه، کارت ملی) در صورت امکان دسترسی.
• ادله غیبت طولانی:
  • گواهی یا استعلام از اداره ثبت احوال مبنی بر عدم ثبت فوت غایب.
  • استشهادیه محلی: گواهی شهود معتبر مبنی بر عدم اطلاع از غایب برای مدت طولانی.
  • گزارش های مراجع انتظامی (در صورت اعلام مفقودی به پلیس).
  • آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار (در برخی موارد خاص و به دستور دادگاه).
• مستندات مالکیت اموال غایب:
  • سند مالکیت املاک، سند خودرو.
  • صورت حساب های بانکی، سهام، اوراق قرضه.
  • هرگونه مدرکی دال بر وجود و ارزش سایر اموال منقول یا غیرمنقول.
• مدارک اثبات ذی نفع بودن متقاضی:
  • سند ازدواج (برای همسر غایب).
  • شناسنامه متقاضی (برای فرزندان، والدین، خواهر و برادر).
  • گواهی انحصار وراثت (در صورت فوت احتمالی برخی از وراث دیگر).
  • سند رسمی طلب (برای طلبکاران).
• وکالت نامه (در صورتی که دادخواست توسط وکیل ارائه می شود).
• رسید پرداخت هزینه دادرسی.
• فرم تکمیل شده خدمات الکترونیک قضایی (به صورت فایل).

نمونه دادخواست تعیین امین اموال (کامل و کاربردی)

یکی از مهمترین بخش های این راهنما، ارائه یک نمونه دادخواست تعیین امین اموال است. این نمونه به شما کمک می کند تا با ساختار و نحوه نگارش یک دادخواست حقوقی آشنا شوید و با پر کردن اطلاعات مربوط به پرونده خود، آن را برای تقدیم به مرجع صالح آماده کنید.

راهنمای گام به گام تکمیل نمونه دادخواست

پیش از استفاده از متن، به این نکات توجه کنید:

1. عنوان: مشخص کنید که دادخواست به ریاست کدام دادگاه خانواده یا اداره امور سرپرستی تقدیم می شود.
2. خواهان: مشخصات کامل خود (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، نشانی) را بنویسید.
3. خوانده: معمولاً دادستان یا اداره امور سرپرستی است. نشانی آن را نیز ذکر کنید.
4. خواسته: باید دقیق و صریح باشد. در اینجا، صدور حکم بر تعیین امین برای اداره و حفظ اموال غایب مفقودالاثر است.
5. دلایل و منضمات: تمام مدارکی که در بخش قبل به آن ها اشاره شد و به عنوان اثبات ادعای شما هستند، در این بخش فهرست کنید.
6. شرح دادخواست: این بخش قلب دادخواست است. در اینجا باید با جزئیات کامل، روشن و مستند، ماجرای غیبت فرد، تاریخ آخرین اطلاع، تلاش های صورت گرفته برای یافتن او، و وضعیت اموالش را شرح دهید. به خصوص تأکید کنید که غایب وکیل یا متولی قانونی برای اموال خود تعیین نکرده و اموال در معرض خطر هستند.

متن کامل نمونه دادخواست

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه خانواده/اداره امور سرپرستی شهرستان [نام شهرستان/کلانشهر]

با سلام و احترام؛

موضوع: دادخواست تعیین امین برای اداره اموال غایب مفقودالاثر

خواهان: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، نشانی کامل]

خوانده: [نام و نام خانوادگی/سمت سازمانی، نشانی (مثلاً: دادستان محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان] یا اداره امور سرپرستی دادسرای تهران)]

خواسته: صدور حکم بر تعیین امین برای اداره و حفظ اموال غایب مفقودالاثر آقای/خانم [نام و نام خانوادگی غایب] فرزند [نام پدر غایب] به شماره ملی [شماره ملی غایب در صورت اطلاع]

دلایل و منضمات دادخواست:

• تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان
• تصویر مصدق [سند مالکیت املاک، سند خودرو، یا هر مدرک مالکیت دیگر مربوط به غایب]
• تصویر مصدق گواهی/استعلام از اداره ثبت احوال (مبنی بر عدم فوت و اعلام غیبت)
• تصویر مصدق استشهادیه محلی (گواهی شهود بر غیبت)
• تصویر مصدق [مدارک اثبات نسبت با غایب مانند سند ازدواج، شناسنامه فرزند، یا سند طلب]
• سایر مدارک: [ذکر سایر مدارک فوق الذکر در بخش مدارک مورد نیاز به ترتیب شماره گذاری شده و با شرح مختصر]

شرح دادخواست:

احتراماً به استحضار عالی می رساند، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی غایب] فرزند [نام پدر غایب] به شماره ملی [شماره ملی غایب] و ساکن [آخرین نشانی معلوم غایب] از تاریخ [تاریخ آخرین اطلاع] مفقودالاثر گردیده و تا کنون هیچ گونه اطلاعی از حیات یا ممات ایشان در دست نمی باشد. [در اینجا دلایل اثبات غیبت را شرح دهید؛ مانند: ایشان از تاریخ مذکور به منزل مراجعه نکرده اند و هیچ گونه تماس تلفنی یا ارتباطی با خانواده و دوستان نداشته اند. تلاش ها برای یافتن ایشان از طریق مراجع انتظامی (با شماره پرونده…) بی نتیجه مانده است و گواهی اداره ثبت احوال نیز مؤید عدم ثبت فوت ایشان است.]

مشارالیه دارای اموالی از جمله [لیست دقیق اموال غایب را ذکر کنید؛ مانند: یک قطعه زمین کشاورزی به پلاک ثبتی… در آدرس…، یک واحد آپارتمان واقع در…، حساب بانکی شماره… در بانک…، سهام شرکت… و…] می باشد که در حال حاضر بدون متولی بوده و به دلیل عدم رسیدگی، در معرض تفریط، تضییع یا تعرض اشخاص ثالث قرار گرفته اند. [مثلاً: اجاره بهای ملک به دلیل عدم وجود متولی وصول نشده و امکان تمدید قرارداد مستأجران وجود ندارد که منجر به ضرر و زیان غایب می شود.]

با توجه به اینکه نامبرده پیش از غیبت، هیچ گونه وکیل یا نماینده قانونی برای اداره اموال خود تعیین نکرده و ولی قهری یا قیمی نیز برای ایشان وجود ندارد، و اینجانب به عنوان [نسبت با غایب: مثلاً همسر/فرزند/برادر/طلبکار] از ذی نفعان در حفظ اموال مذکور می باشم، لذا با استناد به ماده ۱۰۱۲ قانون مدنی و مواد ۱۳۰ الی ۱۳۵ قانون امور حسبی، درخواست رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر تعیین امین جهت اداره و حفظ اموال غایب مفقودالاثر فوق الذکر مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام

نام و نام خانوادگی متقاضی

امضاء

تاریخ: [تاریخ نگارش دادخواست]

نکات مهم در نگارش و تقدیم دادخواست

هنگام تنظیم و تقدیم این نمونه دادخواست تعیین امین اموال، به این نکات توجه ویژه داشته باشید:

• دقت در جزئیات: هرچه اطلاعات ارائه شده در دادخواست دقیق تر و مستندتر باشد، روند رسیدگی سریع تر و با اطمینان بیشتری پیش خواهد رفت. از ذکر تاریخ ها، آدرس ها و مشخصات کامل غافل نشوید.
• زبان روشن و حقوقی: با اینکه لحن ما در این مقاله صمیمی است، اما در دادخواست باید از زبانی رسمی، روشن و حقوقی استفاده شود. از به کار بردن جملات احساسی یا غیرمرتبط پرهیز کنید.
• پیگیری پرونده: پس از ثبت دادخواست، از طریق سامانه ثنا، وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید و در صورت نیاز، مدارک تکمیلی را ارائه دهید.
• مشورت با وکیل: هرچند می توانید شخصاً دادخواست را تنظیم کنید، اما مشورت با یک وکیل متخصص در امور حقوقی و خانواده می تواند از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کرده و شانس موفقیت شما را افزایش دهد. پیچیدگی های حقوقی این موضوع، گاهی نیاز به دانش تخصصی دارد.

انتخاب و صلاحیت امین اموال

پس از آنکه دادگاه با درخواست نمونه دادخواست تعیین امین اموال موافقت کرد، نوبت به انتخاب شخصی می رسد که قرار است این مسئولیت خطیر را بر عهده بگیرد. انتخاب امین، یکی از مهم ترین تصمیمات قضایی در این فرآیند است و باید با رعایت کامل صلاحیت های فردی، اخلاقی و قانونی انجام شود تا منافع غایب و ذی نفعان به بهترین شکل حفظ شود.

معیارها و صلاحیت های عمومی

بر اساس ماده ۱۰۸ قانون امور حسبی، دادگاه می تواند هر شخصی را که شایسته بداند، به عنوان امین تعیین نماید. اما این شایستگی، معیارهایی دارد که دادگاه به آن ها توجه می کند:

1. امانت و شایستگی اخلاقی: امین باید فردی مورد اعتماد، درستکار و با حسن شهرت باشد که بتواند اموال دیگران را با کمال امانت داری حفظ کند.
2. توانایی اداره امور مالی: امین باید توانایی فکری و عملی لازم برای مدیریت و اداره صحیح اموال غایب را داشته باشد. این به معنای آشنایی با امور مالی و توانایی تصمیم گیری درست در مسائل اقتصادی است.
3. عدم سوءپیشینه: نداشتن سابقه کیفری و محکومیت های مؤثر کیفری، از دیگر شرایط ضروری است.

اولویت های قانونی برای نصب امین

در صورتی که چند نفر برای تصدی این مسئولیت پیشنهاد شوند، دادگاه با توجه به شرایط قانونی و مصالح اموال غایب، اولویت هایی را در نظر می گیرد. این اولویت ها اغلب بر پایه نزدیکی خویشاوندی و اطمینان بیشتر است:

1. وراث و نزدیکان غایب: معمولاً همسر و فرزندان بالغ غایب در اولویت هستند، سپس پدر و مادر، و پس از آن ها سایر خویشاوندان مانند برادر، خواهر، عمو، دایی و… . البته شرط اصلی این است که این افراد صلاحیت قانونی و اخلاقی داشته باشند و حاضر به سپردن تضمین باشند.
2. افراد مورد اعتماد غایب: اگر فرد غایب پیش از ناپدید شدن، کسی را به عنوان مباشر، شاگرد مورد اعتماد یا وکیل غیررسمی برای اداره امورش تعیین کرده باشد، دادگاه ممکن است ترجیح دهد همان فرد را به عنوان امین رسمی کند تا نظم امور حفظ شود و فردی که با جزئیات اموال آشنایی دارد، مسئولیت را بر عهده بگیرد.

چه کسانی نمی توانند امین شوند؟ (لیست کامل و دقیق)

قانون به روشنی مشخص کرده است که برخی اشخاص، حتی در صورت معرفی از سوی خانواده یا دیگر ذی نفعان، حق انتصاب به سمت امین را ندارند. این ممنوعیت ها برای حفظ حداکثری منافع غایب است:

• افرادی که خود تحت قیمومت یا ولایت هستند (مانند صغار یا محجورین).
• افرادی که به دلیل ارتکاب جرائمی مانند سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، جنایت علیه اطفال، یا هتک حیثیت اخلاقی، محکومیت قطعی دارند.
• ورشکستگان به تقصیر یا تقلب که هنوز تصفیه اموال آنان صورت نگرفته است.
• افرادی که شهرت به فساد اخلاقی دارند.
• کسانی که با غایب یا وراث او دعوای حقوقی یا کیفری جدی و مؤثر داشته باشند.

امکان نصب بیش از یک امین

در موارد خاص، دادگاه می تواند بیش از یک امین را منصوب کند. این موضوع زمانی رخ می دهد که اموال زیاد، پراکنده یا با منافع متضاد باشند، یا دادگاه بخواهد توازن بین وراث یا خانواده غایب را حفظ کند. در این صورت، در حکم دادگاه نحوه تصمیم گیری مشترک یا مستقل آن ها و حدود اختیارات هر یک نیز مشخص خواهد شد.

حق الزحمه امین

این سؤال که آیا امین می تواند بابت زحمات خود حق الزحمه دریافت کند، پاسخ مثبت دارد. امین اموال، مانند قیم، می تواند با تصویب دادگاه و از محل منافع یا در صورت لزوم، اصل اموال غایب، حق الزحمه ای متناسب با حجم کار و زحمات خود دریافت کند. این موضوع، به دلیل تشویق افراد به قبول این مسئولیت خطیر و جبران زحمات آن ها، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

وظایف، اختیارات و مسئولیت های امین اموال

پس از صدور حکم دادگاه و انتصاب رسمی یک فرد به عنوان امین اموال غایب مفقودالاثر، او دارای مسئولیت های مشخص و سنگینی می شود. وظایف امین، هم ارز با وظایف قیم است و مطابق ماده ۱۰۱۵ قانون مدنی، مشمول همان الزامات، محدودیت ها و اختیارات است. درک این موارد، برای هر امینی حیاتی است تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری شود.

وظایف اصلی امین (شبیه وظایف قیم)

امین، همچون متولی دلسوزی، باید به وظایف اصلی زیر پایبند باشد:

1. تهیه صورت جامع اموال و صورت برداری از دارایی ها: اولین وظیفه امین، تهیه فهرستی دقیق و جامع از کلیه اموال و دارایی های غایب، اعم از منقول و غیرمنقول، همراه با ارزیابی تقریبی آن ها است. این صورت برداری باید با دقت انجام شده و به دادگاه ارائه شود.
2. حفظ و نگهداری دقیق اموال: امین مسئول حفاظت فیزیکی و حقوقی از اموال است. این به معنای نگهداری صحیح از املاک، وسایل، اوراق بهادار، و انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از آسیب یا از بین رفتن آن ها است.
3. اداره صحیح اموال: امین باید اموال را به بهترین شکل ممکن اداره کند. این شامل جمع آوری منافع (مانند اجاره بها، سود سهام)، پرداخت بدهی های واجب و ضروری غایب، و مدیریت سرمایه گذاری ها با رعایت اصل احتیاط و مصلحت غایب است.
4. ارائه گزارش سالانه: امین موظف است هر سال، گزارشی کامل از وضعیت اموال، درآمدها، هزینه ها و اقدامات انجام شده در طول سال را به دادگاه یا اداره امور سرپرستی ارائه دهد. این گزارش دهی برای نظارت دادگاه بر عملکرد امین ضروری است.
5. سپردن تأمین یا ضمانت: دادگاه ممکن است از امین بخواهد تا برای تضمین حسن انجام وظایف و جبران خسارات احتمالی، تأمین یا وثیقه ای بسپارد.

اختیارات امین

اختیارات امین به دو دسته کلی تقسیم می شود:

1. اقدامات بدون نیاز به اجازه دادگاه: امین می تواند بدون نیاز به اجازه قبلی دادگاه، اقداماتی را انجام دهد که جنبه حفظی و اداری عادی دارند؛ مانند دریافت اجاره بها، پرداخت قبوض و هزینه های جاری، تعمیرات جزئی اموال و اموری که برای حفظ وضع موجود ضروری هستند.
2. مواردی که نیاز به اجازه دادگاه دارد: برای انجام اقدامات مهم تر و اثرگذار بر اصل اموال، امین حتماً باید از دادگاه اجازه بگیرد. این موارد شامل:
   • فروش یا رهن اموال غیرمنقول (مانند خانه، زمین).
   • انجام معاملات مهم و غیرعادی که ممکن است ریسک بالایی داشته باشند.
   • استقراض (قرض گرفتن) به نام غایب.
   • صلح (سازش) دعاوی مربوط به اموال غایب.
   • نمایندگی در دعاوی قضایی مهم که به حقوق و دارایی های غایب مربوط می شود.

مسئولیت های حقوقی و کیفری امین

امین در صورت عدول از وظایف و اختیارات قانونی خود، با مسئولیت های حقوقی و حتی کیفری مواجه خواهد شد:

• ضمانت از خسارات: اگر امین در اثر تعدی (اقدام فراتر از اختیارات) یا تفریط (کوتاهی در انجام وظیفه) به اموال غایب خسارت وارد کند، مسئول جبران آن خسارات خواهد بود. تفاوت تعدی و تفریط در این است که تعدی انجام کاری است که نباید انجام می شده، و تفریط ترک کاری است که باید انجام می شده است.
• پیگرد کیفری: در صورت ارتکاب جرائمی مانند خیانت در امانت، اختلاس، یا سوءاستفاده از موقعیت امین، وی تحت پیگرد کیفری قرار خواهد گرفت و علاوه بر جبران خسارت، مجازات قانونی نیز برای او در نظر گرفته می شود.

موارد عزل امین و خاتمه سمت او

همان طور که انتخاب امین برای حفظ و اداره اموال غایب مفقودالاثر فرآیندی دقیق و قانونی است، عزل امین نیز تابع ضوابط خاص و شرایطی است که از سوی قانونگذار تعیین شده است. امین موظف است در چارچوب وظایف قانونی خود عمل کند، و در صورتی که از این چهارچوب خارج شود یا صلاحیت خود را از دست دهد، می تواند توسط دادگاه از سمت خود عزل شود. این امکان، ضامن نظارت بر عملکرد امین و حفاظت از منافع غایب است.

دلایل عزل امین (جامع تر از رقبا)

بر اساس مواد قانون امور حسبی و با توجه به ارجاع قوانین مربوط به قیمومت به امین (ماده ۱۰۱۵ قانون مدنی)، موارد زیر از دلایل مهم برای عزل امین محسوب می شود:

1. از دست دادن صفت امانت یا صلاحیت:
   • اگر در طول زمان مشخص شود که امین دیگر شایستگی اخلاقی یا امانتداری لازم برای نگهداری اموال غایب را ندارد، دادگاه رأساً یا به تقاضای ذی نفعان می تواند وی را عزل کند.
   • محجور شدن (جنون، سفه) یا فوت امین: اگر امین دچار جنون، سفاهت یا ناتوانی عقلی شود، یا فوت کند، دیگر امکان ادامه تصدی این مسئولیت را ندارد.
2. ارتکاب جرائم خاص:
   • در صورتی که امین مرتکب یکی از جرائم مالی یا اخلاقی مهم شود، مانند سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، یا هر جرمی که موجب سلب اعتبار و صلاحیت او شود، باید بلافاصله عزل شود.
3. سوءمدیریت و تخلفات فاحش در اداره اموال:
   • اگر مشخص شود که امین در اداره اموال غایب کوتاهی کرده (تفریط)، اقدامات زیان باری انجام داده (تعدی)، یا به طور کلی سوءمدیریت داشته است (مثلاً عدم ارائه گزارش سالانه به دادگاه، عدم رعایت مصلحت غایب در معاملات مهم). دادگاه با بررسی شکایات وارده و مدارک، می تواند او را عزل نماید و حتی در صورت ورود خسارت، او را مکلف به جبران زیان کند.
4. بروز اختلافات جدی و مؤثر با ذی نفعان:
   • در مواردی که ادامه حضور امین منجر به اختلاف شدید میان وراث یا طلبکاران شده و این اختلافات موجبات اخلال در اداره صحیح اموال را فراهم آورد، دادگاه می تواند به منظور حفظ نظم و مصالح غایب، اقدام به عزل امین و نصب فرد دیگری نماید.

خاتمه سمت امین

سمت امین، علاوه بر عزل، در موارد دیگری نیز خاتمه می یابد که به معنای پایان قانونی مأموریت اوست:

1. ظهور شخص غایب: اگر شخص غایب مفقودالاثر بازگردد و حیات او مشخص شود، طبیعتاً نیازی به امین نیست و سمت امین خاتمه می یابد. در این صورت، امین باید تمام اموال و صورت حساب ها را به غایب مسترد کند.
2. صدور حکم موت فرضی برای غایب: پس از گذشت مدت زمان های قانونی و رعایت تشریفات خاص، دادگاه می تواند حکم موت فرضی غایب را صادر کند. با صدور این حکم، اموال غایب بین وراث او تقسیم می شود و سمت امین نیز به پایان می رسد. امین باید اموال را به ورثه قانونی تحویل دهد.
3. تعیین ولی، وصی یا وکیل برای غایب: اگر پس از تعیین امین، مشخص شود که غایب قبلاً ولی یا وصی تعیین کرده بوده و آن افراد اکنون قادر به انجام وظیفه هستند، یا غایب با وکالت نامه ای جدید، وکیلی را برای اداره اموالش تعیین کند، سمت امین خاتمه می یابد.
4. عزل امین توسط دادگاه و تعیین امین جدید: در صورت عزل امین به دلایل فوق، دادگاه امین جدیدی را برای ادامه اداره اموال منصوب می کند.

نتیجه گیری

در این راهنمای جامع، مسیر پر پیچ و خم تعیین امین برای اموال غایب مفقودالاثر را از آغاز تا پایان پیمودیم. دیدیم که چگونه قانونگذار با درایت، نهادی به نام «امین» را برای حفظ و اداره اموال عزیزانی که به هر دلیلی از صحنه زندگی غایب شده اند، پیش بینی کرده است. این فرآیند حقوقی، نه تنها حافظ منافع خود غایب است، بلکه حقوق وراث احتمالی، طلبکاران و سایر ذی نفعان را نیز در برابر حیف و میل و تضییع مصون می دارد.

از تعریف غایب مفقودالاثر و تفاوت های آن با سایر مفاهیم حقوقی گرفته تا مبانی قانونی، شرایط دقیق درخواست، افراد صالح برای تقدیم دادخواست، مرجع رسیدگی کننده، و مراحل گام به گام همراه با مدارک لازم، همه و همه را با دقت بررسی کردیم. در بخش مرکزی، نمونه دادخواست تعیین امین اموال را ارائه دادیم تا چراغ راهی برای اقدام عملی شما باشد.

همچنین، به جزئیات انتخاب امین، صلاحیت ها، اولویت ها و حتی موانع قانونی برای این مسئولیت خطیر پرداختیم. وظایف گسترده و اختیارات مشخص امین، همراه با مسئولیت های حقوقی و کیفری او، از دیگر مواردی بود که روشن شد. در نهایت، با دلایل عزل امین و موارد خاتمه سمت او آشنا شدیم تا این دایره حقوقی به طور کامل بسته شود.

امید است که این مقاله، به عنوان یک منبع معتبر و کامل، آگاهی لازم را در این زمینه برای شما فراهم آورده باشد. به یاد داشته باشید که در هر گام از این مسیر، دقت در رعایت تشریفات قانونی و مشورت با متخصصین حقوقی می تواند تضمین کننده حفظ حقوق شما و پیشگیری از مشکلات احتمالی باشد. از این راهنمای ارزشمند استفاده کنید تا با اطمینان و آگاهی کامل، این فرآیند حساس حقوقی را با موفقیت پشت سر بگذارید و از اموال عزیزان خود به بهترین نحو صیانت نمایید.