مناطق حفاظت شده ی جنگل های هیرکانی

جنگل های هیرکانی، این میراث طبیعی کم نظیر ایران، مناطقی وسیع و کهن را دربرگرفته اند که حفاظت از آن ها حیاتی است. این مناطق حفاظت شده، بخش هایی از این جنگل های باستانی را در برابر تهدیدات انسانی و طبیعی مصون نگه می دارند و زیستگاه های ارزشمندی را برای تنوع بی نظیر گیاهی و جانوری فراهم می آورند. در این گستره سرسبز، هر قطعه از خاک، داستانی از میلیون ها سال تکامل و بقا را روایت می کند و هر درخت کهنسال، گواهی بر عظمت بی انتهای طبیعت است.

سفر به مناطق حفاظت شده جنگل های هیرکانی، تجربه ای عمیق و به یادماندنی از رویارویی با طبیعتی بکر و دست نخورده است. جایی که نسیم در میان برگ های پهن برگ درختان کهن می پیچد و صدای پرندگان و حیات وحش، سمفونی دلنشینی را در گوش رهگذران زمزمه می کند. این جنگل ها که قدمتی بالغ بر 25 تا 50 میلیون سال دارند و یادگاری از دوران پالئوژن محسوب می شوند، همچون موزه ای طبیعی، گونه های گیاهی و جانوری منحصر به فردی را در خود جای داده اند. اهمیت جهانی آن ها به حدی است که در سال 1398 شمسی (2019 میلادی)، سازمان یونسکو نام جنگل های هیرکانی را در فهرست میراث جهانی خود به ثبت رساند. این افتخار نه تنها برای ایران، بلکه برای تمامی دوستداران طبیعت در جهان، یادآور مسئولیت سنگین ما در قبال حفظ این گنجینه بی بدیل است. در این مقاله به معرفی تفصیلی مناطق حفاظت شده این جنگل های باستانی پرداخته می شود و فرصت ها و چالش های پیش روی آن ها مورد بررسی قرار می گیرد.

جنگل های هیرکانی: میراثی زنده از دوران باستان

جنگل های هیرکانی، با تاریخچه ای که به میلیون ها سال پیش بازمی گردد، شاهدی زنده بر دگرگونی های اقلیمی و زیستی کره زمین هستند. این جنگل ها که زمانی بخش وسیعی از مناطق معتدل شمالی را پوشانده بودند، توانستند از عصر یخبندان کواترنری جان سالم به در ببرند و امروزه به عنوان یکی از ارزشمندترین اکوسیستم های جنگلی معتدل دنیا شناخته می شوند. وسعت این جنگل ها در ایران، نواری طولانی از شرق به غرب را در کنار ساحل جنوبی دریای خزر و دامنه های شمالی رشته کوه البرز در بر می گیرد. این گستره شامل بخش هایی از استان های گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل و خراسان شمالی است و سهم قابل توجهی از آن در استان مازندران قرار دارد.

تأثیر رطوبت دریای خزر و بارش های فراوان، اقلیمی منحصربه فرد را در این بوم ناحیه پدید آورده که به رشد گونه های گیاهی پهن برگ خزان دار امکان می دهد. این جنگل ها نه تنها از نظر تنوع زیستی، بلکه از نظر نقش حیاتی شان در چرخه آب و هوا و جلوگیری از فرسایش خاک، از اهمیت بسزایی برخوردارند. آن ها به عنوان «ریه های ایران» شناخته می شوند و نقش کلیدی در تصفیه هوا و تأمین اکسیژن ایفا می کنند. گستره وسیع و قدمت بی نظیر جنگل های هیرکانی، این منطقه را به یک موزه طبیعی واقعی تبدیل کرده است که هر بازدیدکننده ای را به تحسین وامی دارد.

مفاهیم مناطق حفاظت شده و ارتباط آن با هیرکانی

برای درک اهمیت مناطق حفاظت شده در جنگل های هیرکانی، ابتدا باید با انواع طبقه بندی های حفاظتی آشنا شد. سازمان حفاظت محیط زیست ایران، بر اساس ویژگی های اکولوژیکی، تنوع زیستی، و نیازهای حفاظتی، مناطق طبیعی را به چهار دسته اصلی تقسیم می کند: پارک ملی، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت شده، و اثر طبیعی ملی. هر یک از این دسته بندی ها، اهداف و محدودیت های خاص خود را در زمینه بهره برداری و بازدید دارند و در جنگل های هیرکانی نیز نمونه هایی از هر یک یافت می شود.

• پارک ملی (National Park): این مناطق معمولاً از گستردگی کافی، ویژگی های طبیعی برجسته، نمونه های بارز از سیمای طبیعی و مناظر بدیع برخوردارند و از نظر اکولوژیکی از اهمیت خاصی برخوردارند. پارک های ملی با هدف حفظ نمونه های برجسته اکوسیستم ها، جلوگیری از تخریب محیط زیست، و انجام پژوهش های علمی تعیین می شوند و بازدید گردشگران در آن ها تحت ضوابط خاصی مجاز است.
• پناهگاه حیات وحش (Wildlife Refuge): این مناطق به منظور ایجاد محیطی امن برای زندگی و تکثیر گونه های جانوری وحشی، به ویژه گونه های نادر و در معرض خطر، تعیین می شوند. در پناهگاه های حیات وحش، هرگونه فعالیت انسانی که به زندگی حیوانات آسیب برساند، ممنوع است.
• منطقه حفاظت شده (Protected Area): این مناطق دارای اکوسیستم هایی متنوع و ارزشمند هستند که از نظر زیست محیطی، علمی، و گردشگری اهمیت دارند. مناطق حفاظت شده، اغلب دارای کاربری های چندگانه هستند و می توانند شامل جنگل ها، کوهستان ها، تالاب ها، و سواحل باشند.
• اثر طبیعی ملی (National Natural Monument): این ها پدیده های طبیعی منحصربه فرد با ابعاد کوچک تر هستند که به دلیل ویژگی های خاص طبیعی، تاریخی، یا زیبایی شناختی شان مورد حفاظت قرار می گیرند.

در جنگل های هیرکانی، ترکیبی از این مناطق حفاظتی وجود دارد که هر یک نقش مهمی در حفظ این اکوسیستم باستانی ایفا می کنند. با وجود اینکه تنها بخش کوچکی از این جنگل ها تحت حفاظت کامل قرار دارند، اما همین مناطق به عنوان پناهگاه های اصلی برای بقای تنوع زیستی هیرکانی عمل می کنند.

معرفی تفصیلی مناطق حفاظت شده ی جنگل های هیرکانی در ایران

مناطق حفاظت شده در جنگل های هیرکانی، هر یک داستان و ویژگی های خاص خود را دارند. این مناطق، نگین هایی در کمربند سبز شمال ایران هستند که بازدید از آن ها، فرصتی بی نظیر برای ارتباط با طبیعت بکر و درک عمیق تر از اهمیت حفظ محیط زیست فراهم می کند. این بخش به معرفی تفصیلی برخی از مهم ترین مناطق حفاظت شده هیرکانی در ایران می پردازد.

پارک ملی گلستان: مروارید سبز شرق هیرکانی

پارک ملی گلستان، نامی آشنا برای هر طبیعت گرد و دوستدار محیط زیست ایرانی است. این پارک، نخستین پارک ملی ایران و یکی از بزرگترین و متنوع ترین مناطق حفاظت شده کشور به شمار می رود که در مرز استان های گلستان و خراسان شمالی واقع شده است. با مساحتی حدود 90 هزار هکتار، این پارک به دلیل تنوع اقلیمی و زیستی بی نظیرش، از سال ها پیش تحت حفاظت قرار گرفته و اهمیت آن به حدی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.

پارک ملی گلستان، اکوسیستمی پیچیده از جنگل های انبوه هیرکانی در غرب، استپ های خشک در شرق، و مناطق کوهستانی مرتفع در مرکز را در خود جای داده است. این تنوع اقلیمی، منجر به وجود گونه های گیاهی و جانوری بسیار متنوعی در آن شده است. در اینجا، درختان کهنسال راش، ممرز، بلوط، و افرا، با شکوهی وصف ناپذیر، سقف سبز پارک را تشکیل می دهند. رودخانه ها و چشمه سارهای فراوان، حیات را در رگ های این جنگل جاری نگه می دارند.

از نظر حیات وحش، پارک ملی گلستان، بهشتی برای پژوهشگران و عکاسان طبیعت است. مرال (گوزن قرمز)، پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای، شوکا، و قوچ و میش، تنها بخشی از پستانداران باشکوهی هستند که در این زیستگاه امن زندگی می کنند. همچنین، این پارک پناهگاه صدها گونه پرنده از جمله قرقاول، کبک، و انواع پرندگان شکاری است. برای بازدید از پارک ملی گلستان، مسیر گرگان به مشهد از قلب آن می گذرد و فرصت های متعددی برای پیاده روی، عکاسی و تماشای حیات وحش (با رعایت نکات ایمنی و همراهی راهنمای مجاز) فراهم است. این پارک همچنان با چالش هایی نظیر تجاوز به حریم، قاچاق چوب و آتش سوزی مواجه است که نیازمند نظارت و حفاظت مستمر است.

پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه (استان مازندران)

در قلب استان مازندران و در شهرستان ساری، پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه قرار دارد. این منطقه با مساحتی بیش از 21 هزار هکتار، به دلیل پوشش جنگلی انبوه و تنوع زیستی بالا، از مهم ترین مناطق حفاظتی هیرکانی به شمار می آید. این پناهگاه، بخشی جدایی ناپذیر از کریدورهای حیاتی حیات وحش در البرز مرکزی است و نقش مهمی در ارتباط ژنتیکی میان جمعیت های جانوری ایفا می کند.

دودانگه و چهاردانگه، زیستگاه گونه های جانوری ارزشمندی نظیر مرال، پلنگ، خرس قهوه ای، گراز، و انواع پرندگان شکاری است. جنگل های این منطقه از نوع پهن برگ هیرکانی هستند و گونه های درختی مانند راش، ممرز، بلوط، و افرا در آن به وفور یافت می شود. آرامش حاکم بر این پناهگاه، فرصتی برای مشاهده طبیعت بکر و شنیدن صدای حیات وحش فراهم می آورد. البته، بازدید از این پناهگاه ها اغلب مستلزم دریافت مجوز و رعایت دقیق مقررات حفاظتی است تا کمترین تأثیر بر زیستگاه حیوانات گذاشته شود.

منطقه حفاظت شده البرز مرکزی (بخش های هیرکانی)

منطقه حفاظت شده البرز مرکزی، گستره ای وسیع و متنوع است که بخش های شمالی آن با جنگل های هیرکانی هم پوشانی دارد. این منطقه در استان های مازندران، البرز و تهران قرار گرفته و از نظر اکولوژیکی، ارتباط حیاتی بین مناطق جنگلی هیرکانی در شمال و زیستگاه های کوهستانی البرز را برقرار می سازد. بخش های هیرکانی این منطقه، از جنگل های راش و ممرز پوشیده شده اند و میزبان گونه های جانوری همچون خرس قهوه ای، مرال، پلنگ، و انواع پرندگان هستند. چشم اندازهای کوهستانی همراه با پوشش جنگلی، زیبایی بی نظیری به این منطقه می بخشد و آن را به مقصدی جذاب برای کوهنوردان و طبیعت گردان تبدیل می کند. حفاظت از این منطقه، تضمین کننده پایداری اکوسیستم های جنگلی و کوهستانی و حفظ مسیرهای مهاجرت حیات وحش است.

شبه جزیره و تالاب میانکاله (استان مازندران)

در شرق استان مازندران، شبه جزیره و تالاب میانکاله قرار دارد که یکی از مهم ترین اکوسیستم های تالابی و جنگلی ساحلی در ایران و خاورمیانه است. این منطقه به عنوان پناهگاه حیات وحش و ذخیره گاه زیست کره یونسکو ثبت شده است. میانکاله، ترکیبی بی نظیر از جنگل های کم عمق هیرکانی، بوته زارهای ساحلی، و تالاب های آب شیرین و شور است که آن را به بهشتی برای پرندگان مهاجر تبدیل کرده است.

هر ساله میلیون ها پرنده مهاجر از سیبری و شمال آسیا برای زمستان گذرانی به این تالاب پناه می آورند، از جمله فلامینگو، پلیکان، قو، و انواع اردک ها. پوشش گیاهی این منطقه شامل گونه هایی است که تحمل شرایط شور و مرطوب را دارند، مانند درختان توسکای ساحلی و بوته های گز. میانکاله نه تنها برای پرندگان، بلکه برای گونه های جانوری دیگری نظیر گراز، شغال، و گربه جنگلی نیز زیستگاهی امن است. این منطقه، نمونه ای عالی از تعامل بین اکوسیستم های خشکی و آبی است و نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی منطقه دریای خزر ایفا می کند.

پناهگاه حیات وحش دشت ناز (استان مازندران)

پناهگاه حیات وحش دشت ناز، در نزدیکی شهر ساری در استان مازندران، منطقه ای کوچک اما بسیار باارزش است. این پناهگاه به طور خاص برای حفاظت و تکثیر گوزن زرد ایرانی (Dama mesopotamica) ایجاد شده است، گونه ای نادر و در معرض خطر انقراض که زمانی در سراسر خاورمیانه پراکنده بود. دشت ناز با فضای محصور و تحت نظارت دقیق، محیطی امن برای افزایش جمعیت این گونه فراهم آورده است.

جنگل های دشت ناز از نوع پهن برگ هیرکانی هستند و درختانی مانند بلوط، ممرز و توسکا در آن غالبند. بازدید از دشت ناز فرصتی را فراهم می کند تا این گوزن های زیبا را در محیطی نزدیک به زیستگاه طبیعی شان مشاهده کرد. تلاش های حفاظتی در این پناهگاه، نمونه ای موفق از برنامه های احیای گونه های در معرض خطر است و اهمیت مدیریت دقیق و پایدار مناطق حفاظت شده را برجسته می سازد.

منطقه حفاظت شده سیاه کشیم (استان گیلان)

در جنوب تالاب انزلی و در استان گیلان، منطقه حفاظت شده سیاه کشیم واقع شده است. این منطقه، بخش مهمی از اکوسیستم تالابی و جنگلی اطراف انزلی را تشکیل می دهد و به دلیل تنوع زیستی بالای خود، از اهمیت فراوانی برخوردار است. سیاه کشیم شامل تالاب ها، نیزارها، و بخش هایی از جنگل های هیرکانی است که زیستگاه مناسبی برای پرندگان آبزی و کنارآبزی، از جمله انواع اردک، غاز، و پرندگان شکاری فراهم می آورد.

پوشش گیاهی این منطقه نیز بسیار متنوع است و شامل گونه های گیاهی تالابی، درختان توسکا، و سایر درختان پهن برگ هیرکانی می شود. سیاه کشیم نقش مهمی در پایداری اکولوژیکی تالاب انزلی و حفظ مسیرهای مهاجرت پرندگان دارد. این منطقه، با چشم اندازهای آرام و دلنشین خود، محلی ایده آل برای پرنده نگری و مطالعه طبیعت است، البته با رعایت اصول گردشگری مسئولانه.

منطقه حفاظت شده جهان نما (استان گلستان)

در جنوب شرقی شهرستان کردکوی در استان گلستان، منطقه حفاظت شده جهان نما قرار دارد. این منطقه، یکی از بکرترین و دست نخورده ترین بخش های جنگل های هیرکانی با ارتفاعات کوهستانی و چشم اندازهای بی نظیر است. جهان نما، بالاترین منطقه مسکونی جنگلی در استان گلستان است و به همین دلیل، آب و هوایی خنک و دلپذیر دارد.

این منطقه به دلیل موقعیت کوهستانی و پوشش جنگلی متراکم، زیستگاه گونه های جانوری متنوعی از جمله خرس قهوه ای، پلنگ، مرال، شوکا، و انواع پرندگان شکاری است. پوشش گیاهی آن نیز شامل جنگل های راش و ممرز در ارتفاعات پایین تر و گونه های مقاوم در ارتفاعات بالاتر می شود. بازدید از جهان نما، با مسیرهای پیاده روی و کوهنوردی چالش برانگیز، تجربه ای فراموش نشدنی برای علاقه مندان به طبیعت گردی فراهم می کند. این منطقه، به دلیل بکر بودن و دور بودن از مراکز شهری، نقش مهمی در حفظ زیست بوم های حساس هیرکانی ایفا می کند.

منطقه حفاظت شده لیسار (استان گیلان)

در شهرستان تالش در استان گیلان، منطقه حفاظت شده لیسار واقع شده است. این منطقه با ترکیبی از مناطق کوهستانی، جنگلی و جلگه ای، از تنوع زیستی بالایی برخوردار است. لیسار بخشی از جنگل های هیرکانی غربی را در بر می گیرد و زیستگاهی مناسب برای گونه هایی نظیر خرس قهوه ای، پلنگ، گراز، و انواع پرندگان است.

جنگل های لیسار، با درختان راش، ممرز، و بلوط، مناظر طبیعی خیره کننده ای را خلق می کنند. وجود رودخانه ها و چشمه سارهای فراوان، بر زیبایی و غنای اکولوژیکی این منطقه می افزاید. لیسار به دلیل نزدیکی به سواحل دریای خزر و ییلاقات سرسبز تالش، مقصدی محبوب برای طبیعت گردان است که به دنبال آرامش و زیبایی در دل طبیعت هستند. حفاظت از این منطقه، برای پایداری اکوسیستم های جنگلی و تالابی در غرب گیلان حیاتی است.

پناهگاه حیات وحش سمسکنده (استان مازندران)

پناهگاه حیات وحش سمسکنده، در شرق شهرستان ساری در استان مازندران، یکی دیگر از مناطق حفاظتی مهم در قلب جنگل های هیرکانی است. این پناهگاه، عمدتاً از جنگل های پهن برگ خزان دار تشکیل شده و به عنوان زیستگاهی برای گونه های جانوری مختلف، از جمله مرال، شوکا، گراز، و انواع پرندگان اهمیت دارد. سمسکنده، با درختان کهنسال و پوشش گیاهی غنی، فرصت هایی برای پژوهش های علمی و آموزش محیط زیست فراهم می کند. این پناهگاه، با وجود مساحت کمتر نسبت به برخی مناطق دیگر، نقش مهمی در حفظ گونه های بومی و نگهداری از بخشی از میراث طبیعی هیرکانی ایفا می کند.

پناهگاه حیات وحش سلکه (استان گیلان)

در شهرستان صومعه سرا در استان گیلان، پناهگاه حیات وحش سلکه قرار دارد. این پناهگاه، بخشی از تالاب بین المللی انزلی است و عمدتاً از تالاب ها، نیزارها، و اراضی مرطوب پوشیده شده است. سلکه، زیستگاه حیاتی برای پرندگان مهاجر و بومی، به ویژه پرندگان آبزی و کنارآبزی، است. وجود گونه های گیاهی آبزی و کنارآبزی خاص تالاب ها، تنوع اکولوژیکی این منطقه را افزایش می دهد. این پناهگاه با توجه به نقش حیاتی اش در حفظ سلامت تالاب انزلی و نگهداری از تنوع زیستی پرندگان، به طور مداوم تحت نظارت و برنامه های حفاظتی قرار دارد.

سایر مناطق مهم و مرتبط

علاوه بر مناطق ذکر شده، بخش های دیگری از جنگل های هیرکانی نیز از اهمیت اکولوژیکی و گردشگری بالایی برخوردارند، هرچند ممکن است به طور رسمی در دسته بندی «مناطق حفاظت شده» قرار نگیرند یا بخش هایی از مناطق وسیع تر باشند.

• جنگل ابر شاهرود: این جنگل که در مرز استان های سمنان و گلستان قرار دارد، به دلیل پدیده منحصربه فرد اقیانوس ابری که اغلب آن را در بر می گیرد، شهرت جهانی یافته است. جنگل ابر، با درختان کهنسال و گونه های گیاهی خاص خود، تجربه ای جادویی و رویایی را برای بازدیدکنندگان رقم می زند. بخش هایی از این جنگل، به دلیل زیبایی های طبیعی و تنوع زیستی، تحت حفاظت قرار دارند.
• جنگل الیمستان آمل: این جنگل زیبا در استان مازندران، به دلیل چشم اندازهای بکر، مه غلیظ، و پوشش گیاهی سرسبز، مقصدی محبوب برای طبیعت گردان و عکاسان است. الیمستان با درختان راش و ممرز و مراتع سرسبز، حس آرامش و رهایی را به ارمغان می آورد.
• جنگل خشکه داران تنکابن: این جنگل جلگه ای، تنها بازمانده از جنگل های جلگه ای هیرکانی در نزدیکی دریا در استان مازندران است. خشکه داران به دلیل وجود گونه های گیاهی خاص خود مانند شمشاد، توسکا، و انواع درختچه های بومی، از اهمیت اکولوژیکی ویژه ای برخوردار است و به عنوان یک اثر طبیعی ملی نیز شناخته می شود.

جنگل های هیرکانی، با قدمتی چند میلیون ساله، موزه ای زنده از تنوع زیستی و میراثی بی بدیل برای تمام بشریت هستند که حفظ هر بخش از آن ها، ضامن بقای اکوسیستم های طبیعی و پایداری حیات است.

چالش ها و تهدیدات پیش روی مناطق حفاظت شده هیرکانی

با وجود اهمیت بی نظیر و جایگاه جهانی جنگل های هیرکانی، این گنجینه طبیعی با تهدیدات و چالش های جدی روبرو است که بقای آن را به خطر می اندازد. این چالش ها، ترکیبی از عوامل انسانی و طبیعی هستند که نیازمند توجه و راهکارهای فوری و جامع می باشند.

• تصرف اراضی و ویلاسازی: گسترش شهرنشینی، ساخت وسازهای غیرمجاز و ویلاسازی بی رویه در حاشیه و حتی درون مناطق جنگلی، به سرعت در حال از بین بردن پوشش گیاهی و زیستگاه های طبیعی است. تغییر کاربری اراضی جنگلی برای مقاصد مسکونی و تفریحی، از مهم ترین دلایل تخریب این جنگل ها محسوب می شود.
• قاچاق چوب و بهره برداری ناپایدار: قطع درختان به صورت غیرقانونی و بهره برداری ناپایدار از منابع چوبی، فشار زیادی بر اکوسیستم جنگل وارد می کند. این فعالیت ها نه تنها به از بین رفتن درختان کهنسال می انجامد، بلکه تعادل طبیعی جنگل را نیز بر هم می زند.
• چرای بی رویه دام: حضور بیش از حد دام ها در جنگل، به ویژه در مناطق حساس و رویشگاه های جوان، مانع از تجدید حیات طبیعی جنگل می شود و به تخریب پوشش گیاهی زیرین کمک می کند.
• آتش سوزی های عمدی و غیرعمدی: آتش سوزی، یکی از مخرب ترین عوامل تهدیدکننده جنگل ها است. بسیاری از این آتش سوزی ها ناشی از بی احتیاطی انسان ها (مانند روشن کردن آتش در طبیعت و رها کردن آن) یا اقدامات عمدی برای تغییر کاربری اراضی است.
• تغییرات اقلیمی: افزایش دما، تغییر الگوی بارش، و پدیده های آب و هوایی شدیدتر، می تواند به سلامت جنگل ها آسیب رسانده و آن ها را در برابر آفات و بیماری ها آسیب پذیرتر سازد.
• عدم آگاهی و مشارکت عمومی: کمبود آگاهی در میان برخی از مردم و جوامع محلی نسبت به ارزش واقعی این جنگل ها و نقش حیاتی آن ها در پایداری محیط زیست، منجر به عدم مشارکت کافی در برنامه های حفاظتی می شود.

مقابله با این چالش ها نیازمند همکاری نزدیک دولت، سازمان های مردم نهاد، و آحاد مردم است. برنامه های جامع حفاظتی، اعمال قوانین سخت گیرانه، و ترویج فرهنگ گردشگری مسئولانه، از جمله گام های ضروری برای تضمین بقای جنگل های هیرکانی هستند.

نقش ما در حفاظت: راهنمای بازدید مسئولانه از مناطق حفاظت شده ی جنگل های هیرکانی

حفظ جنگل های هیرکانی، مسئولیتی همگانی است و هر بازدیدکننده می تواند با رعایت اصول گردشگری مسئولانه، نقشی مؤثر در صیانت از این میراث گرانبها ایفا کند. تجربه حضور در این جنگل های باستانی، زمانی دلپذیرتر و معنادارتر خواهد بود که با احترام به طبیعت و حیات وحش همراه باشد.

1. عدم رهاسازی زباله: اولین و مهم ترین اصل، بازگرداندن تمام زباله ها به شهر است. هیچ اثری از خود در طبیعت بر جای نگذارید.
2. احتیاط در برابر آتش: از روشن کردن آتش در جنگل، به ویژه در فصول خشک، به شدت خودداری کنید. در صورت لزوم، فقط در مکان های مجاز و با رعایت کامل اصول ایمنی آتش روشن کنید و اطمینان حاصل کنید که قبل از ترک محل، آتش کاملاً خاموش شده است.
3. حفظ فاصله با حیات وحش: از نزدیک شدن، لمس کردن، یا تغذیه حیوانات وحشی خودداری کنید. این اقدامات می تواند به سلامت حیوانات و رفتار طبیعی آن ها آسیب برساند و حتی برای بازدیدکنندگان خطرآفرین باشد.
4. احترام به پوشش گیاهی: از کندن گل و گیاه، شکستن شاخه ها، یا آسیب رساندن به درختان پرهیز کنید. اجازه دهید طبیعت بکر باقی بماند.
5. حرکت در مسیرهای مشخص: تنها در مسیرهای مشخص شده حرکت کنید تا به پوشش گیاهی و خاک جنگل آسیب نرسد و از سردرگمی در مناطق ناشناخته جلوگیری شود.
6. حمایت از جوامع محلی: با خرید محصولات محلی و حمایت از اقتصاد پایدار روستایی، به جوامع ساکن در اطراف جنگل ها کمک کنید تا در حفظ طبیعت انگیزه های بیشتری داشته باشند.
7. همراهی با راهنمایان مجاز: در مناطق حساس یا برای تجربه ای عمیق تر، از راهنمایان محلی و مجاز کمک بگیرید. آن ها می توانند اطلاعات ارزشمندی درباره منطقه ارائه داده و ایمنی سفر را تضمین کنند.

هر قدمی که در مناطق حفاظت شده هیرکانی برداشته می شود، داستانی از مسئولیت و احترام به طبیعت را با خود حمل می کند؛ داستانی که باید به نسل های آینده منتقل شود.

نتیجه گیری: مسئولیت مشترک برای حفظ گنجینه هیرکانی

مناطق حفاظت شده جنگل های هیرکانی، تنها بخش هایی از یک میراث طبیعی بی کران نیستند، بلکه قلب تپنده یک اکوسیستم باستانی و حیاتی اند. این جنگل ها با قدمتی بی نظیر، تنوع زیستی چشمگیر، و نقش حیاتی در سلامت محیط زیست، گنجینه ای هستند که بقایشان برای نسل های کنونی و آینده ضروری است. ثبت جهانی آن ها در یونسکو، نه تنها افتخاری برای ایران، بلکه یادآور مسئولیت جهانی ما در قبال صیانت از این سرمایه طبیعی است.

چالش های متعددی از جمله تصرف اراضی، قاچاق چوب، آتش سوزی ها، و تغییرات اقلیمی، این جنگل های کهن را تهدید می کنند. مقابله با این تهدیدات، نیازمند یک عزم ملی و همکاری فراگیر میان دولت، نهادهای حفاظتی، جوامع محلی، و تک تک افراد جامعه است. هر شهروند، هر گردشگر، و هر علاقه مند به طبیعت می تواند با رعایت اصول گردشگری مسئولانه و افزایش آگاهی خود و دیگران، به این تلاش همگانی بپیوندد.

حفاظت از مناطق حفاظت شده ی جنگل های هیرکانی، تنها به معنای صیانت از درختان و حیوانات نیست، بلکه به معنای حفظ تعادل اکولوژیکی، تصفیه هوا، و تداوم چرخه های طبیعی است که زندگی انسان ها به آن وابسته است. بیایید با تعهد و مسئولیت پذیری، حافظ این گنجینه بی نظیر باشیم و فرصت تجربه شکوه و آرامش آن را برای آیندگان نیز فراهم آوریم. آینده جنگل های هیرکانی، در دستان ماست.