مجازات تهدید در فضای مجازی

تهدید در فضای مجازی، به معنای ترساندن دیگری از وقوع امری نامشروع نسبت به جان، مال، شرف یا آبروی او یا بستگانش، از طریق پلتفرم های دیجیتال است. این عمل مجرمانه، مرتکب را با مجازات هایی نظیر حبس، شلاق و جزای نقدی روبرو می سازد که بسته به نوع و شدت تهدید و قوانین مربوطه، متغیر خواهد بود. پیگیری این جرم با ثبت شکواییه در دفاتر خدمات قضایی آغاز می شود.

فضای مجازی، این بستر بی پایان ارتباطی، در کنار فرصت ها و سهولت هایی که برای زندگی امروز به ارمغان آورده، متأسفانه گاهی به میدانی برای اعمال مجرمانه تبدیل می شود. تهدید کردن افراد، فارغ از بستر وقوع آن، همواره یکی از آسیب های اجتماعی و جرایم جدی محسوب شده است. اما زمانی که این تهدید رنگ و بوی دیجیتال به خود می گیرد، پیچیدگی ها و چالش های خاص خود را در پی دارد. درک ابعاد حقوقی و قانونی این پدیده برای هر فردی که خواهان امنیت و آرامش در این فضا است، ضروری به نظر می رسد.

این مقاله به منظور ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای تمامی کسانی که به دنبال شناخت عمیق تری از «مجازات تهدید در فضای مجازی» هستند، نگارش شده است. در این مسیر، سعی می شود تا با زبانی روایت گونه و صمیمی، خواننده با ابعاد مختلف این جرم، از تعریف قانونی و مصادیق آن گرفته تا راه های اثبات و مراحل پیگیری حقوقی، آشنا شود. هدف نهایی این است که هر فردی، چه قربانی تهدید باشد، چه خانواده ای نگران، چه دانشجوی حقوق و چه فردی کنجکاو، بتواند با آگاهی کامل گام بردارد و حقوق خود را در این دنیای گسترده و گاه خطرناک، بشناسد و پیگیری کند.

تعریف و ارکان جرم تهدید در فضای مجازی

فضای مجازی، با تمام گستردگی و تأثیری که بر زندگی افراد گذاشته است، مرزهای جدیدی را برای بروز انواع جرایم، از جمله تهدید، ایجاد کرده است. درک دقیق ماهیت تهدید از منظر قانون، و سپس تطبیق آن با ویژگی های فضای آنلاین، نخستین گام برای آشنایی با این پدیده مجرمانه و مجازات تهدید در فضای مجازی است.

تهدید چیست؟ (از منظر قانون مجازات اسلامی)

هنگامی که از تهدید صحبت می شود، اغلب تصویری از ترساندن و ارعاب در ذهن شکل می گیرد. قانون گذار نیز برای حمایت از امنیت روانی و جانی افراد، این عمل را جرم انگاری کرده است. ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، به وضوح به این موضوع پرداخته و بیان می دارد:

هرگاه کسی، دیگری را به هر نحو، تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از این که به این و اسطه، تقاضای و جه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد، به حبس از یک ماه تا یک سال یا تا (۷۴) ضربه شلاق یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

این ماده کلیدی، ارکان اصلی جرم تهدید را مشخص می کند:

* نامشروع بودن امر مورد تهدید: تهدید باید به انجام یک فعل یا ترک فعلی باشد که از نظر قانونی و عرفی نامشروع تلقی شود. مثلاً تهدید به قتل یا آبروریزی، نامشروع است، اما تهدید به شکایت قانونی (که خود امری مشروع است)، جرم تهدید محسوب نمی شود.
* قصد سوء (سوء نیت): تهدیدکننده باید قصد ترساندن و وارد کردن اضطراب به قربانی را داشته باشد. یعنی عمل تهدید با آگاهی و اراده صورت گرفته باشد.
* جدیت تهدید: تهدید باید به گونه ای باشد که از نظر عرف و شرایط موجود، قابلیت تحقق داشته باشد و برای فرد مورد تهدید، ترس و دلهره ایجاد کند. اگر تهدید به حدی غیرقابل وقوع یا مضحک باشد که تأثیری بر شنونده یا بیننده نگذارد، ممکن است جرم تحقق نیابد.

تطبیق مفهوم تهدید با فضای مجازی

حال این سؤال مطرح می شود که چگونه این مفاهیم قانونی را با دنیای پرسرعت و بی مرز آنلاین مطابقت دهیم. تهدید در فضای مجازی زمانی محقق می شود که ارکان فوق، در بستر پلتفرم های دیجیتال شکل بگیرد. این تهدید می تواند از طریق هر یک از ابزارهای زیر صورت پذیرد:

* پیامک: ارسال پیام های حاوی تهدید از طریق تلفن همراه.
* شبکه های اجتماعی: پیام های مستقیم (دایرکت)، کامنت ها، استوری ها یا پست هایی در پلتفرم هایی مانند اینستاگرام، تلگرام، واتس اپ، فیس بوک و حتی توییتر که حاوی تهدید هستند.
* ایمیل: ارسال ایمیل های تهدیدآمیز.
* تماس های اینترنتی: تهدید از طریق تماس های صوتی یا تصویری در بستر اینترنت.
* وب سایت ها و وبلاگ ها: انتشار مطالب تهدیدآمیز در فضای عمومی وب.

مثال هایی از انواع تهدید در فضای مجازی:

* تهدید به قتل: ارسال پیامی حاوی اگر این کار را نکنی، جانت را می گیرم.
* تهدید به آبروریزی: اگر به خواسته ام عمل نکنی، عکس های خصوصی ات را در اینستاگرام منتشر می کنم.
* تهدید به ضرر مالی: اگر پول را واریز نکنی، به کسب و کارت آسیب جدی می زنم و ورشکستت می کنم.
* تهدید به افشای اطلاعات خصوصی: اطلاعات محرمانه ای از تو دارم که اگر ساکت نمانی، همه را علنی می کنم.

در هر یک از این موارد، صرف ارسال پیام تهدیدآمیز و ایجاد دلهره، برای تحقق جرم کافی است و نیازی نیست که تهدیدکننده، هدفی جز ترساندن داشته باشد، اگرچه در بسیاری از موارد اهدافی نظیر اخاذی، سوءاستفاده جنسی یا انتقام جویی نیز مطرح است.

تفاوت تهدید در فضای مجازی با جرایم مشابه

شناخت تفاوت های ظریف بین تهدید در فضای مجازی و سایر جرایم مرتبط در این فضا، برای پیگیری حقوقی صحیح و درک دقیق ابعاد هر جرم، ضروری است. بسیاری اوقات، اعمال مجرمانه در فضای مجازی می توانند با یکدیگر همپوشانی داشته باشند یا به اشتباه به جای یکدیگر تعبیر شوند.

جرم	شرح و تفاوت کلیدی با تهدید
توهین	توهین به معنای به کار بردن الفاظ رکیک، فحاشی، اهانت، یا انجام اعمالی است که موجب هتک حرمت و سبک شمردن افراد شود. تفاوت اصلی با تهدید در این است که در توهین، عنصر ترساندن و وعده وقوع ضرر در آینده وجود ندارد، بلکه هدف اصلی، تحقیر و بی احترامی در لحظه است. مثال: تو احمق هستی (توهین) در مقابل اگر این کار را انجام ندهی، آبرویت را می برم (تهدید).
افترا	افترا زمانی محقق می شود که فردی، جرمی را به دیگری نسبت دهد که شخص مورد نظر بی گناه است و توانایی اثبات آن را نیز نداشته باشد. در افترا، هدف اصلی، تخریب اعتبار و شهرت فرد با انتساب عمل مجرمانه است. برخلاف تهدید که وعده وقوع یک ضرر در آینده است، افترا به یک اتفاق گذشته یا حال اشاره دارد که دروغ است. مثال: او اختلاس کرده است (افترا) در مقابل اگر پول را ندهی، اختلاس کردنت را فاش می کنم (که این خود می تواند هم افترا باشد و هم تهدید به افشای سر، اما اگر قصد اخاذی باشد، تهدید هم هست).
نشر اکاذیب	این جرم به معنای انتشار اخبار کذب و اطلاعات نادرست به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی است. در نشر اکاذیب، خبری دروغ منتشر می شود، اما لزوماً با هدف ترساندن نیست. ممکن است هدف صرفاً ایجاد شایعه یا بدنامی باشد. تهدید بر وعده ضرری در آینده متمرکز است، در حالی که نشر اکاذیب بر انتشار اطلاعات غلط درباره وضعیت کنونی یا گذشته تأکید دارد. مثال: شرکت X ورشکست شده است (نشر اکاذیب) در مقابل اگر این کار را نکنی، کاری می کنم که شرکتت ورشکست شود (تهدید).

این تمایزات حقوقی مهم هستند زیرا هر یک از این جرایم، ماده قانونی و مجازات های خاص خود را دارند. قاضی با بررسی دقیق شواهد و جزئیات پرونده، ماهیت اصلی جرم را تشخیص می دهد و بر اساس آن حکم صادر می کند.

انواع مجازات تهدید در فضای مجازی (با استناد به قوانین)

مجازات تهدید در فضای مجازی، به دلیل ماهیت پیچیده و ابعاد گسترده ای که جرایم سایبری دارند، صرفاً به یک ماده قانونی محدود نمی شود. قانون گذار با در نظر گرفتن اهداف مختلف تهدیدکننده و نوع آسیب احتمالی به قربانی، مواد قانونی متعددی را برای پوشش این جرم در نظر گرفته است.

مجازات عمومی تهدید (بر اساس ماده ۶۶۹ ق.م.ا.)

همانطور که پیش تر اشاره شد، ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، اساس و بن مایه جرم تهدید را تشکیل می دهد. بر اساس این ماده، هر فردی که دیگری را به هر طریقی (و این شامل بستر آنلاین نیز می شود) تهدید به قتل، ضررهای جانی (نفسی)، حیثیتی (شرفی)، مالی یا افشای اسرار خود یا بستگانش کند، مجازات خواهد شد.

* حبس تعزیری: در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب ۱۳۹۹)، میزان حبس برای جرم تهدید، از یک ماه تا یک سال تعیین شده است. این کاهش مجازات به معنای انعطاف پذیری بیشتر قاضی در تعیین حکم و امکان تخفیف است.
* شلاق تعزیری: مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه نیز برای این جرم در نظر گرفته شده است.
* شرایط اعمال مجازات: قاضی با بررسی اوضاع و احوال پرونده، شخصیت مجرم و قربانی، سوابق کیفری، میزان تأثیر تهدید و جدیت آن، و همچنین اینکه آیا تهدیدکننده در ازای تهدید، خواسته ای (وجه، مال، انجام یا ترک فعلی) داشته یا خیر، نوع و میزان مجازات را تعیین می کند.

نکته مهم: ماده ۶۶۹ یک جرم مطلق است، به این معنا که صرف ارتکاب عمل تهدید، بدون نیاز به وقوع نتیجه (مثلاً انجام شدن آن امر نامشروع یا تحقق خواسته ی تهدیدکننده)، جرم محسوب می شود.

مجازات تهدید همراه با اجبار به انجام کاری (ماده ۶۶۸ ق.م.ا.)

گاهی اوقات، تهدید صرفاً برای ایجاد ترس نیست، بلکه هدف آن، اجبار قربانی به انجام یا ترک فعل خاصی است. ماده ۶۶۸ قانون مجازات اسلامی به این حالت اختصاص دارد و مجازات سنگین تری را برای آن پیش بینی می کند.

* ماهیت جرم: اگر کسی با تهدید دیگری، او را مجبور کند که نوشته یا سند یا امضایی بدهد، یا مهری انجام دهد، یا اسناد و نوشته های متعلق به او یا در نزد او امانت را بگیرد، مرتکب این جرم شده است. این ماده به طور خاص به مواردی اشاره دارد که تهدید با هدف اخاذی، کلاهبرداری یا به دست آوردن امتیازات غیرقانونی صورت می گیرد.
* مجازات خاص: مجازات این نوع تهدید، حبس از چهل و پنج روز تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق تعزیری است. این مجازات، نشان دهنده جدیت قانون گذار در برخورد با سوءاستفاده از ترس و ارعاب برای مقاصد مالی یا حقوقی است.

مجازات تهدید با هدف دستیابی به محتوای مستهجن یا مبتذل (ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای)

فضای مجازی به دلیل ماهیت خود، زمینه ساز سوءاستفاده های جنسی و اخاذی با محتوای غیراخلاقی نیز شده است. قانون جرایم رایانه ای به طور خاص به این مسئله پرداخته است.

* شرح جرم: ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای، به تهدید افراد با هدف واداشتن آن ها به تهیه، تولید، نگهداری یا انتشار محتوای مستهجن یا مبتذل می پردازد. این تهدید می تواند شامل اخاذی از طریق تهدید به انتشار تصاویر خصوصی یا سوءاستفاده جنسی باشد.
* مجازات های مرتبط: مجازات این جرم، حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات است. برای محتویات مبتذل، میزان جزای نقدی کمتر (از دو میلیون تا پنج میلیون ریال) است. این مجازات ها، اهمیت حفاظت از حریم خصوصی و امنیت اخلاقی افراد در فضای آنلاین را نشان می دهد.

مجازات تهدید به هتک حیثیت و انتشار تصاویر/فیلم ها (مواد ۷۴۴ و ۷۴۵ قانون جرایم رایانه ای)

یکی از رایج ترین و دردناک ترین انواع تهدید در فضای مجازی، تهدید به هتک حیثیت از طریق انتشار اطلاعات، تصاویر یا فیلم های خصوصی است. این نوع تهدید می تواند آسیب های جبران ناپذیری به قربانی وارد کند. قانون گذار در مواد ۷۴۴ و ۷۴۵ قانون مجازات اسلامی (بخش جرایم رایانه ای) به این مسئله پرداخته است.

* ماده ۷۴۴: تغییر، تحریف و انتشار: هرکس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، فیلم، صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
* این ماده تأکید بر مواردی دارد که محتوای اصلی دستکاری شده و سپس منتشر می شود.
* ماده ۷۴۵: انتشار بدون رضایت: هرکس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
* این ماده به انتشار محتوای واقعی اما خصوصی، بدون رضایت مالک، می پردازد.

هر دو ماده، بر اهمیت حفظ حریم خصوصی و مجازات تهدید در فضای مجازی از طریق سوءاستفاده از محتوای شخصی تأکید دارند.

نکات مهم در مورد مجازات ها

فراتر از مواد قانونی، درک چند نکته کلیدی در مورد اجرای مجازات تهدید در فضای مجازی ضروری است:

* قابل گذشت بودن جرم تهدید: جرم تهدید (ماده ۶۶۹) از جرایم قابل گذشت است. این بدان معناست که اگر شاکی پس از طرح شکایت و حتی در مراحل رسیدگی، از شکایت خود صرف نظر کند و رضایت دهد، تعقیب کیفری متوقف شده و پرونده مختومه می شود. این موضوع تأثیر بسزایی در سرنوشت پرونده و مجازات متهم دارد.
* تأثیر تکرار جرم بر شدت مجازات: اگر فردی سابقه ارتکاب جرم تهدید داشته باشد و مجدداً مرتکب آن شود، تکرار جرم می تواند یکی از عوامل تشدید مجازات توسط قاضی باشد.
* شروع به جرم تهدید: در مورد جرم تهدید، شروع به جرم مفهوم خاص خود را دارد. عموماً، همین که تهدیدکننده، پیام تهدیدآمیز را ارسال یا به هر نحوی به قربانی برساند، جرم به صورت تام محقق شده است و نیازی به آغاز عملیات اجرایی تهدید نیست. بر اساس ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی، شروع به جرایمی که مجازات آن حبس تعزیری درجه ۶ است (مثل ماده ۶۶۹)، جرم انگاری نشده است. بنابراین، صرف تهدید، خود به منزله جرم تام است و نیازی به اثبات شروع به عملیات اجرایی نیست.

ادله اثبات جرم تهدید در فضای مجازی و نحوه جمع آوری آن

یکی از اساسی ترین مراحل در پیگیری قانونی تهدید در فضای مجازی، جمع آوری و ارائه ادله و مستندات معتبر است. در دنیای دیجیتال، شواهد الکترونیک نقش حیاتی ایفا می کنند و آگاهی از اعتبار قانونی آن ها و نحوه صحیح جمع آوری شان، کلید موفقیت در پرونده های قضایی است.

جایگاه ادله الکترونیک در قانون (ماده ۱۲ قانون تجارت الکترونیک)

قانون گذار ایران، با درک اهمیت روزافزون اطلاعات دیجیتال، به اعتبار ادله الکترونیک رسمیت بخشیده است. ماده ۱۲ قانون تجارت الکترونیک، تصریح می کند:

اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به صورت داده پیام بوده و در هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی توان بر اساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی «داده پیام» را صرفاً به دلیل شکل و قالب آن رد کرد.

این ماده، یک اطمینان حقوقی مهم را برای قربانیان جرایم سایبری فراهم می کند. این بدان معناست که پیامک ها، ایمیل ها، چت ها و سایر اشکال ارتباطات دیجیتال، از نظر قانونی دارای اعتبار اثباتی هستند و نمی توان صرفاً به دلیل الکترونیکی بودن، آن ها را فاقد ارزش دانست.

انواع ادله قابل قبول در پرونده های تهدید آنلاین

هنگامی که فردی خود را در معرض تهدید در فضای مجازی می بیند، باید هوشمندانه و با دقت، تمامی شواهد موجود را ثبت و نگهداری کند. ادله ای که می توانند در دادگاه مورد استناد قرار گیرند، شامل موارد زیر هستند:

* اسکرین شات از مکالمات و پیام ها: گرفتن اسکرین شات از تمامی پیام های تهدیدآمیز در شبکه های اجتماعی (تلگرام، واتس اپ، اینستاگرام، روبیکا و…)، پیامک ها یا ایمیل ها، از مهم ترین شواهد است. اهمیت تاریخ و ساعت در این اسکرین شات ها بسیار زیاد است؛ تلاش کنید تا تاریخ و ساعت سیستم در تصویر مشخص باشد.
* فایل های صوتی و تصویری: اگر تهدید از طریق تماس صوتی/تصویری آنلاین صورت گرفته یا فیلمی از صفحه نمایش ضبط شده که حاوی تهدید است، این فایل ها می توانند به عنوان مدرک ارائه شوند. در برخی موارد، حتی ضبط صدای مکالمات تلفنی نیز می تواند مورد بررسی قرار گیرد (با ملاحظات قانونی که در ادامه ذکر می شود).
* پیامک ها و ایمیل های اصلی: حذف نکردن پیامک ها و ایمیل های حاوی تهدید از اهمیت بالایی برخوردار است. این اطلاعات در اصل خود، اعتبار بیشتری نسبت به اسکرین شات صرف دارند.
* شهادت شهود: اگر شخص دیگری شاهد تهدید بوده (مثلاً هنگام خواندن پیام ها یا در حین تماس تلفنی) یا از محتوای تهدیدآمیز مطلع باشد، شهادت او می تواند در دادگاه مؤثر باشد.
* گزارش کارشناسان پلیس فتا و ردیابی اطلاعات: در بسیاری از موارد، به خصوص در جرایم پیچیده تر یا زمانی که هویت تهدیدکننده ناشناس است، نقش پلیس فتا و کارشناسان آن حیاتی است. آن ها می توانند با ردیابی آدرس های IP، اطلاعات کاربری و سایر ردپاهای دیجیتال، به کشف هویت متهم و جمع آوری ادله فنی کمک کنند.

چگونگی جمع آوری و حفظ ادله

جمع آوری ادله به تنهایی کافی نیست؛ نحوه حفظ و ارائه آن ها نیز بسیار مهم است:

* نکات فنی برای حفظ اصالت شواهد دیجیتال:
* هرگز مدارک دیجیتال را دستکاری یا ویرایش نکنید. اصالت شواهد، اساس اعتبار آن هاست.
* بهتر است چندین کپی از شواهد تهیه کنید و آن ها را در مکان های امن (مثلاً حافظه های ابری، فلش مموری) ذخیره کنید.
* در صورت امکان، از کل صفحه (با نوار آدرس و تاریخ/ساعت) اسکرین شات بگیرید تا بستر ارتباطی مشخص باشد.
* نقش پلیس فتا در جمع آوری و تحلیل ادله: پلیس فتا با داشتن ابزارهای تخصصی و دانش فنی، می تواند به صورت قانونی و با حفظ زنجیره شواهد (Chain of Custody)، اطلاعات لازم را از پلتفرم های مجازی استخراج کند. گزارش کارشناسان پلیس فتا، به عنوان یک دلیل فنی و رسمی، از اعتبار بالایی در مراجع قضایی برخوردار است.

نکات حقوقی

چند نکته حقوقی مهم در مورد ادله:

* بررسی اعتبار ادله ای که بدون رضایت طرفین جمع آوری شده اند (مثلاً ضبط صدا): در قانون ایران، ضبط مکالمات تلفنی بدون رضایت طرفین، به صورت کلی ممنوع است و نمی تواند به عنوان دلیل اصلی و مستقل در دادگاه استفاده شود. با این حال، در برخی موارد خاص و با تشخیص قاضی، ممکن است به عنوان قرینه یا برای تکمیل تحقیقات مورد توجه قرار گیرد، خصوصاً اگر اثبات جرم منوط به آن باشد. بهتر است در این موارد با یک وکیل مشورت شود.
* عواقب ارائه ادله جعلی: ارائه هرگونه مدرک یا سند جعلی به مراجع قضایی، خود یک جرم محسوب می شود و می تواند منجر به مجازات متهم کننده شود. بنابراین، باید نهایت دقت در ارائه شواهد واقعی و دست نخورده صورت گیرد.

مراحل گام به گام شکایت و پیگیری حقوقی

وقتی فردی خود را قربانی تهدید در فضای مجازی می بیند، احساس سردرگمی و ناامیدی ممکن است او را فرا بگیرد. اما مهم است که بدانیم برای این ظلم، راهکار قانونی وجود دارد. پیگیری حقوقی جرم تهدید در فضای مجازی، یک فرآیند مرحله ای است که با آگاهی و دقت می تواند به احقاق حق منجر شود. در ادامه، این مراحل گام به گام تشریح می شود.

۱. آماده سازی اولیه

نخستین و شاید مهم ترین گام، جمع آوری دقیق و مستندسازی تمامی شواهد است. این مرحله می تواند سرنوشت ساز باشد:

* جمع آوری و دسته بندی تمامی مدارک و مستندات:
* تمامی اسکرین شات ها از پیام ها، تماس ها و پست های تهدیدآمیز را ذخیره کنید.
* فایل های صوتی یا تصویری (در صورت وجود) را نگهداری کنید.
* پیامک ها و ایمیل های اصلی را حذف نکنید.
* ذکر تاریخ و زمان دقیق هر رویداد تهدید، بسیار حیاتی است. این اطلاعات به قاضی در تشکیل یک دیدگاه جامع کمک می کند.

۲. دریافت نام کاربری و رمز عبور سامانه ثنا

امروزه، تمامی فرآیندهای قضایی در ایران، از طریق سامانه الکترونیک قضایی (سامانه ثنا) انجام می شود. برای ثبت شکایت، حتماً باید در این سامانه حساب کاربری داشته باشید:

* مراحل ثبت نام و احراز هویت:
* به صورت حضوری: با در دست داشتن کارت ملی و مدارک هویتی به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و ثبت نام خود را تکمیل کنید.
* به صورت آنلاین: از طریق وب سایت sana.adliran.ir اقدام به پیش ثبت نام و سپس احراز هویت آنلاین نمایید. پس از تأیید احراز هویت، نام کاربری و رمز عبور به شما داده خواهد شد.

۳. تنظیم شکواییه

شکواییه، سند رسمی شما برای طرح شکایت است و باید با دقت و وضوح تنظیم شود:

* اجزای یک شکواییه استاندارد:
* مشخصات طرفین: نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شماره تماس شاکی و مشتکی عنه (تهدیدکننده). اگر هویت مشتکی عنه ناشناس است، این موضوع باید قید شود.
* موضوع شکایت: باید به صراحت تهدید در فضای مجازی یا جرم تهدید از طریق… ذکر شود.
* شرح واقعه: در این بخش، باید با زبانی شیوا و دقیق، جزئیات تهدید را شرح دهید. تاریخ، زمان، بستر ارتباطی (مثلاً واتس اپ، اینستاگرام)، محتوای دقیق تهدید و تأثیر آن بر شما را بیان کنید.
* دلایل و منضمات: لیستی از تمامی مدارک و مستندات (اسکرین شات ها، پیامک ها، فایل ها و…) که در مرحله آماده سازی جمع آوری کرده اید، به همراه توضیح مختصری درباره هر یک.
* خواسته: تقاضای تعقیب و مجازات متهم بر اساس قوانین مربوطه.
* نکات مهم در نگارش شرح شکایت: وضوح، دقت، و ذکر جزئیات از اهمیت بالایی برخوردار است. از حاشیه پردازی بپرهیزید و فقط به اصل موضوع و وقایع مرتبط بپردازید.
* اهمیت مشاوره با وکیل: برای اطمینان از تنظیم یک شکواییه مؤثر و جامع که تمامی نکات حقوقی را در بر بگیرد، مشاوره با یک وکیل متخصص در جرایم سایبری توصیه می شود.

۴. ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم شکواییه، باید آن را به صورت رسمی ثبت کنید:

* مراحل فیزیکی ثبت و ارسال: با در دست داشتن مدارک هویتی (کارت ملی)، نام کاربری و رمز عبور ثنا، و فایل شکواییه (معمولاً در قالب ورد یا PDF روی فلش مموری) به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.
* مدارک مورد نیاز: اصل مدارک هویتی و فایل شکواییه آماده شده. کارشناس دفتر خدمات، شکواییه شما را در سامانه ثبت و به مرجع قضایی صالح ارسال می کند.

۵. فرآیند رسیدگی در دادسرا

پس از ثبت، پرونده شما وارد مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا می شود:

* ارجاع به دادسرای عمومی و انقلاب: پرونده به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم ارجاع می شود. در شهرهای بزرگ، دادسراهای تخصصی جرایم رایانه ای نیز وجود دارند.
* تحقیقات مقدماتی توسط بازپرس یا دادیار: بازپرس یا دادیار مسئول پرونده، تحقیقات لازم را برای کشف حقیقت و جمع آوری ادله انجام می دهد.
* نقش پلیس فتا در این مرحله: در پرونده های تهدید در فضای مجازی، بازپرس یا دادیار اغلب دستور ارجاع پرونده به پلیس فتا را صادر می کند. پلیس فتا با تخصص فنی خود، به ردیابی هویت متهم، جمع آوری مدارک دیجیتال و تحلیل آن ها می پردازد و گزارش کارشناسی خود را به دادسرا ارائه می دهد.
* قرار منع تعقیب یا قرار جلب به دادرسی:
* اگر در جریان تحقیقات، ادله کافی برای انتساب جرم به متهم وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر می شود.
* اگر ادله کافی برای انتساب جرم به متهم وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر می شود.
* صدور کیفرخواست: پس از صدور قرار جلب به دادرسی، دادستان با تأیید آن، کیفرخواست را صادر می کند. کیفرخواست سندی است که به موجب آن، از دادگاه تقاضای مجازات متهم می شود.

۶. فرآیند رسیدگی در دادگاه کیفری

با صدور کیفرخواست، پرونده وارد مرحله رسیدگی در دادگاه می شود:

* ارجاع پرونده به دادگاه کیفری دو: پرونده تهدید در فضای مجازی، پس از صدور کیفرخواست، به دادگاه کیفری دو صالح ارسال می شود.
* تشکیل جلسه دادرسی: دادگاه، زمانی را برای تشکیل جلسه دادرسی تعیین و به طرفین ابلاغ می کند. در این جلسه، قاضی به دفاعیات متهم و شاکی گوش می دهد، ادله و مستندات را بررسی می کند و در نهایت، حکم را صادر می کند.
* صدور حکم (برائت یا محکومیت): پس از بررسی های لازم، قاضی حکم برائت (در صورت عدم اثبات جرم) یا محکومیت (در صورت اثبات جرم) را صادر می کند. حکم محکومیت شامل مجازات تهدید در فضای مجازی خواهد بود.

۷. اجرای حکم

پس از قطعی شدن حکم دادگاه (پس از طی مراحل واخواهی، تجدیدنظر و دیوان عالی کشور در صورت لزوم):

* ارجاع پرونده به اجرای احکام: پرونده به واحد اجرای احکام کیفری دادسرا ارسال می شود.
* نحوه اجرای مجازات ها: دادستان از طریق واحد اجرای احکام، دستورات لازم را برای اجرای مجازات های تعیین شده (حبس، شلاق، جزای نقدی) صادر می کند.

نمونه شکواییه جرم تهدید در فضای مجازی

تنظیم شکواییه دقیق و مستند، گام اولیه و بسیار مهم در پیگیری حقوقی تهدید در فضای مجازی است. یک شکواییه جامع، تمامی اطلاعات لازم را به مراجع قضایی ارائه می دهد و مسیر رسیدگی را هموار می کند. در ادامه، یک نمونه شکواییه آورده شده تا به عنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرد. توصیه می شود قبل از تنظیم نهایی، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید.

نمونه شکواییه جرم تهدید در فضای مجازی

مشخصات شاکی:
نام: [نام کامل شاکی]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی شاکی]
نام پدر: [نام پدر شاکی]
شماره ملی: [کد ملی شاکی]
آدرس: [آدرس کامل محل سکونت شاکی]
شماره تماس: [شماره تلفن همراه شاکی]

مشخصات مشتکی عنه:
نام: [نام کامل مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
نام پدر: [نام پدر مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
شماره ملی: [کد ملی مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
آدرس: [آدرس کامل محل سکونت مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
شماره تماس: [شماره تلفن همراه مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
(در صورتی که هویت مشتکی عنه ناشناس است، بنویسید: ناشناس؛ تقاضای استعلام و شناسایی هویت از پلیس فتا)

موضوع شکایت:
ارتکاب جرم تهدید در فضای مجازی (موضوع ماده ۶۶۹ و ۷۴۴/۷۴۵ قانون مجازات اسلامی و ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای) به قصد [ذکر قصد تهدیدکننده، مثلاً: اخاذی / هتک حیثیت / ایجاد رعب و وحشت]

دلایل و منضمات:
۱. اسکرین شات از مکالمات/پیام ها در [نام پلتفرم، مثلاً: واتس اپ / اینستاگرام / تلگرام] به تعداد [عدد] صفحه.
۲. متن کامل پیامک های تهدیدآمیز به تعداد [عدد] پیام.
۳. فایل صوتی/تصویری (در صورت وجود).
۴. شهادت شهود (در صورت وجود): [نام و نام خانوادگی شهود، شماره تماس].
۵. گزارش پلیس فتا (در صورت اقدام قبلی).
۶. سایر مدارک و مستندات (مثلاً پرینت ایمیل های تهدیدآمیز).

شرح شکایت:

با سلام و احترام،

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب [نام شهرستان/استان مربوطه]

به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی]، در تاریخ [تاریخ دقیق اولین تهدید]، توسط شخصی با مشخصات فوق الذکر/با حساب کاربری [آیدی یا شماره ناشناس در صورت عدم شناسایی هویت] در [نام پلتفرم، مثلاً: واتس اپ] مورد تهدید در فضای مجازی قرار گرفته ام.

شرح واقعه به این صورت است که:
[در این قسمت، با وضوح و دقت، جزئیات واقعه را شرح دهید. به عنوان مثال:]
در تاریخ [تاریخ] و حدود ساعت [ساعت]، پیامی از شماره ناشناس/حساب کاربری [آیدی] در [نام پلتفرم] دریافت کردم که حاوی الفاظ تهدیدآمیز بود. محتوای این پیام ها شامل [ذکر دقیق محتوای تهدید، مثلاً: تهدید به انتشار تصاویر خصوصی / تهدید به ضرر مالی / تهدید به قتل] بود. این تهدیدها به صورت مکرر تا تاریخ [تاریخ آخرین تهدید] ادامه یافت. مدارک و مستندات شامل اسکرین شات از تمامی مکالمات و پیامک های تهدیدآمیز، ضمیمه این شکواییه می باشند. این اقدامات باعث ایجاد رعب و وحشت، اضطراب شدید و خدشه دار شدن امنیت روانی بنده شده است.

[اگر قصد و هدف خاصی از تهدید وجود داشته، مثلاً اخاذی، حتماً آن را ذکر کنید:]
در این پیام ها، مشتکی عنه از اینجانب درخواست [ذکر خواسته، مثلاً: مبلغ مشخصی پول / انجام کار خاصی] را داشت و تهدید کرد که در صورت عدم تمکین، [ذکر نتیجه تهدید، مثلاً: تصاویر را منتشر می کند / به جان بنده یا بستگانم آسیب می رساند].

لذا با توجه به مدارک و مستندات موجود و شرح آنچه رفت، از آن مقام محترم، تقاضای رسیدگی، صدور دستورات لازم برای شناسایی هویت مشتکی عنه (در صورت ناشناس بودن) و تعقیب کیفری وی، و در نهایت صدور حکم به مجازات تهدید در فضای مجازی، بر اساس قوانین مربوطه، مورد استدعا است.

با تشکر و احترام
[نام و نام خانوادگی شاکی]
[امضاء]
[تاریخ]

نتیجه گیری

در دنیای امروز که فضای مجازی به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی تبدیل شده است، آگاهی از حقوق و مسئولیت ها در این فضا، بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. مجازات تهدید در فضای مجازی تنها یک عنوان قانونی نیست، بلکه نمادی از تلاش جامعه برای حفظ امنیت و آرامش شهروندان در برابر سوءاستفاده های دیجیتالی است. هر فردی که در این فضا فعالیت می کند، ممکن است روزی خود را در معرض تهدیدی ببیند یا ناخواسته مرتکب خطایی شود. درک صحیح از جرم تهدید، ارکان آن، مصادیق آنلاین، و مجازات های قانونی مربوطه، ابزاری قدرتمند برای دفاع از خود و احقاق حق است.

فرآیند پیگیری قانونی، از جمع آوری دقیق ادله الکترونیک گرفته تا ثبت شکواییه و طی کردن مراحل دادسرا و دادگاه، می تواند پیچیده و طاقت فرسا باشد. اما این مسیر، تنها راهکار موجود برای بازگرداندن آرامش و اجرای عدالت است. قانون گذار با وضع مواد قانونی مرتبط، ابزارهای لازم را برای مقابله با این جرایم فراهم آورده است و وظیفه هر یک از ماست که با آگاهی از این ابزارها، از حقوق خود و عزیزانمان دفاع کنیم.

حفظ امنیت شخصی و پیشگیری از ارتکاب یا قربانی شدن در جرایم سایبری، نیازمند هوشیاری دائمی و دانش حقوقی به روز است. به یاد داشته باشیم که فضای مجازی، با وجود تمام وسعت و امکاناتش، مسئولیت پذیری ما را در قبال هر کلمه و هر عمل، دوچندان می کند.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و فنی پرونده های تهدید در فضای مجازی، توصیه می شود که در صورت مواجهه با چنین شرایطی، از مشاوره حقوقی تخصصی با وکلای مجرب در حوزه جرایم سایبری بهره مند شوید. متخصصان می توانند شما را در جمع آوری مؤثر ادله، تنظیم دقیق شکواییه و طی مراحل قضایی یاری رسانند تا به بهترین نتیجه دست یابید. همچنین، نمونه شکواییه ارائه شده می تواند به عنوان یک الگوی اولیه برای طرح شکایت شما مفید باشد.