سند تحول نخبگان مصوب می شود/ حمایت از نخبگان غیر علمی

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری پارازیت، سید سلمان سیدافقهی، قایم مقام بنیاد ملی نخبگان در نشست «اتاق تحلیل وضعیت مهاجرت» با بیان این که در مورد منظومه فکری حضرت آقا در حوزه نخبگان می توان چند جلد کتاب نوشت، گفت: اهمیت جایگاه نخبگان در نگاه معظم له به حدی ست که ایشان در تمام این سال ها هرگز دیدار سالانه خود با نخبگان را لغو نکردند و همواره نیز نتایج این جلسه را پیگیری می کنند.

وی با اشاره به چرایی و هدف تشکیل بنیاد ملی نخبگان، افزود: این بنیاد یک نهاد فرادستگاهی، ناظر، سیاستگذار، تنظیم گر و تسهیل گر در حوزه نخبگان است که امروزه به خوبی می توان در بیانات مقام معظم رهبری اهمیت آن را به دلیل جایگاه و انتظاراتی که ایشان از جامعه نخبگان در تمدن سازی نوین اسلامی دارند، درک کرد.

پیشرانی نخبگان در تمدن سازی نوین اسلامی

سید افقهی با اشاره به نقش پیشرانی نخبگان در تمدن سازی نوین اسلامی، تاکید کرد: به فرموده حضرت آقا توجه به فضای نخبگانی یک واجب غیرقابل اجتناب در راستای نیل به تمدن سازی نوین اسلامی است و امروز که کشور راه زیادی را طی کرده و به قله نزدیک است، مسیولیت نخبگان نیز بی بدیل است.

افزایش ارتباط بنیاد ملی نخبگان با دانشگاه

وی با بیان این که سند راهبردی کشور در امور نخبگان مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است، یادآور شد: در این سال ها که این سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده بنیاد ملی نخبگان فراز و نشیب های زیادی را طی کرده است و رهبر معظم انقلاب نیز نکات زیادی را به مسیولین این بنیاد متذکر شدند که یکی از آنها رسالت اصلی بنیاد ملی نخبگان و عدم واگذاری آن به دانشگاه ها است. در واقع، ایشان اعتقاد دارند دانشگاه نمی تواند ماموریت های بنیاد ملی نخبگان را انجام دهد. از طرفی میدان عمل نخبگان باید دانشگاه باشد؛ به همین دلیل افزایش ارتباط با دانشگاه به عنوان یک اصل باید در دستورکار بنیاد ملی نخبگان قرار بگیرد.

سیدافقهی اضافه کرد: در مجموع بنیاد ملی نخبگان مسیر رو به رشدی را طی کرده است و نسبت به گذشته اقدامات بهتری را انجام می دهد که این مهم حاصل تلاش مسیولان قبلی و به برکت نگاه ویژه حضرت آقا به این بنیاد است؛ البته به همین میزان مسیولیت بنیاد ملی نخبگان نیز سنگین است.

وی با اشاره به رویکردهای تحولی بنیاد ملی نخبگان در دور جدید، اضافه کرد: به زودی سند تحول بنیاد ملی نخبگان منتشر خواهد شد و سند راهبردی کشور در امور نخبگان نیز بعد از به روزرسانی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم می شود.

چهار شان سیاست گذاری، تنظیم گری، تسهیلگری و تصدی گری برای بنیاد ملی نخبگان

قایم مقام رییس بنیاد ملی نخبگان تاکید کرد: در سند راهبردی کشور امور نخبگان در حکمرانی نخبگان چهار شان سیاست گذاری، تنظیم گری تسهیلگری و تصدی گری برای بنیاد ملی نخبگان در نظر گرفته شده است که البته تصدی گری باید به دانشگاه و مراکز علمی واگذار شود و در بخش سیاست گذاری در لایه اجرایی نیز بنیاد ملی نخبگان باید ذیل سیاست های کلان شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت کند. از طرف دیگر، بنیاد ملی نخبگان باید ارتباط هدفمندی با نهادها و دستگاه های مرتبط شکل دهد و ضمن تعیین نقش و سهم نخبگان در اثربخشی و حل مسایل کشور، برای تحقق این هدف پیگیری و مطالبه گری لازم را از آن ها انجام دهد و در نهایت ضمن ارزیابی، گزارش لازم را به نهادهای بالادستی ارایه دهد.

سیدافقهی با اشاره به نقش تسهیلگری بنیاد ملی نخبگان، تاکید کرد: بنیاد در سال های گذشته در بخش حمایت از جامعه نخبگانی، طرح ها و برنامه های متعددی داشته است و اغلب فعالیت های این بنیاد در این حوزه متمرکز بوده است.

فقدان مکانیزم صحیح برای شناسایی فعال نخبگان

وی با اشاره به شاخص های تحولی در دوره اخیر، شناسایی فعال را یکی از ارکان اصلی فعالیت های بنیاد ملی نخبگان در دور جدید دانست و گفت: در پایگاه های اطلاعاتی بنیاد ملی نخبگان تنها افرادی حضور دارند که به صورت خوداظهاری برای استفاده از یکی از تسهیلات این بنیاد ثبت نام کرده اند. این در حالیست که اگر تنها 10 درصد از کل جامعه جوان و پویای کشور در زمره مستعدان قرار بگیرند، آمار بسیار بالاتر از این خواهد بود. به عنوان نمونه کشور 7 میلیون و 200 هزار دانش آموز دارد و این یعنی 700 هزار نفر از این افراد در زمره مستعدان برتر قرار می گیرند. مقایسه بانک اطلاعاتی بنیاد ملی نخبگان با ظرفیت کشور در حوزه نخبگانی به خوبی نشان می دهد بنیاد از بایدهای خود حتی در مرحله شناسایی نیز بسیار دور است و علت آن فقدان مکانیزم صحیح برای شناسایی فعال نخبگان است.

لزوم شناسایی استعدادهای برتر در مناطق دورافتاده و کمتربرخوردار/ نقش مهم مردمی سازی جریان نخبگی

قایم مقام بنیاد ملی نخبگان با تاکید بر لزوم شناسایی استعدادهای برتر در مناطق دورافتاده و کمتربرخوردار، یادآور شد: در این مناطق بعضاً نوابغ و مستعدانی وجود دارند که به دلیل عدم دسترسی دولت به آنان استعدادشان هرگز شناسایی نمی شود؛ این در حالیست که مقام معظم رهبری تاکید دارند حتی یک استعداد نیز نباید در جمعیت چند میلیون نفری مستعدان جوان و نوجوان کشور هدر برود.

سید افقهی با اشاره به نقش مهم مردمی سازی جریان نخبگی و نقش اثر آفرین مردم در این بخش ادامه داد: شکل دهی کانون های مردمی نخبه پرور که تجربه موفقی نیز در کشور داشته اند می تواند الهام بخش یک مسیر جدید باشد تا به شکل جهادی جریان نخبگی مردمی سازی شود. برای نیل به این هدف حدود 500 کانون مردمی نخبه پرور شناسایی و توانمندسازی شده اند تا در لایه هدایت و حمایت برنامه ملی شهاب نیز با حضور و فعالیت این کانون ها در کنار مدارس و البته شبکه فراگیر در بستر مجازی اقدامات مطلوبی انجام شود.

لزوم تعریف زیست بوم برای نخبگان غیرعلمی و غیردانشگاهی/ اعتباربخشی و ارزش دهی به ساحت های دیگر نخبگی

وی توسعه حوزه نخبگان را یکی دیگر از شاخص های تحولی در دور اخیر فعالیت های بنیاد ملی نخبگان دانست و تصریح کرد: حوزه نخبگی محدود به علم و دانشگاه نیست و در سند راهبردی نخبگان نیز این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است. با این حال، اساساً برای نخبگان غیرعلمی و غیردانشگاهی حتی زیست بوم نیز تعریف نشده است و همین موضوع سبب شده بخش زیادی از استعدادهای حوزه های دیگر نیز پیرو فضای غالب بر جامعه به سمت حوزه های علمی خاصی متمایل شوند.

وی تاکید کرد: اصلاح این روند نیاز به تعریف الگو، الگوسازی و الگونمایی و در نهایت اعتباربخشی و ارزش دهی به ساحت های دیگر نخبگی دارد و باید ضمن توسعه گفتمانی، شیوه نامه های جدید و سکوهای تازه ای برای معرفی نخبگان غیرعلمی با کمک چهره های شاخص و بخش های مرتبط طراحی شود. یکی از اقدامات در این حوزه شکل دهی رویدادها و جشنواره های متنوع با همکاری دستگاه ها و نهادهای اجرایی است.

سیدافقهی یادآور شد: مادامی که فرهنگ عمومی حوزه نخبگانی  به علم و دانشگاه محدود بداند، نمی توان انتظار تحول چشمگیری در فضای نخبگانی داشت؛ گرچه در حوزه علمی نیز هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب راه بسیار است.

ضرورت ترسیم مسیر تربیتی مشخص/ پرهیز از نگاه آماری به برنامه های نخبگانی

سیدافقهی، پیوستگی و چند بعدی بودن مسیر نخبگی را شاخص دیگر تحول برنامه های بنیاد ملی نخبگان در دور جدید دانست و گفت: مسیر نخبگی باید پیوسته و چند بعدی باشد. با این حال، در سال های گذشته برنامه های ارزشمند و هدفمندی برای حمایت از جامعه نخبگانی طراحی و اجرا شده بود اما فقدان پیوستگی را می توان مهمترین آفت این برنامه ها دانست که این مهم سبب می شد در نهایت فرد به اثربخشی در حل مسایل کشور نرسد. در روند قبلی، بنیاد ملی نخبگان بیش از 20 طرح حمایتی را اجرا می کرد و مشمولان با مراجعه به سایت بنیاد این طرح ها را انتخاب می کردند و از تسهیلات آنها بهره مند می شدند. با این حال این طرح ها به دلیل فقدان پیوستگی لازم، مسیر تربیتی مشخصی را دنبال نمی کردند. از طرفی، محور بسیاری از این برنامه ها دانشگاه نبود.

قایم مقام بنیاد ملی نخبگان با اشاره به لزوم پرهیز از نگاه آماری به برنامه های نخبگانی، بیان داشت: رویکرد تمام برنامه های قبلی بنیاد ملی نخبگان تربیتی بود اما نگاه آماری سبب انحراف آن ها در طول زمان شد. به عنوان نمونه، در حالی که 7 سال از اجرای طرح شهید احمدی روشن می گذرد، تعداد این طرح ها به بیش از 700 طرح رسیده است. با این حال، چند برابر شدن تعداد این طرح ها برون داد چشمگیری برای کشور نداشته است.

وی با تاکید بر نقش محوری استاد در دوره جدید بنیاد ملی نخبگان، گفت: بنیاد ملی نخبگان در تلاش است با توجیه دانشگاه شبکه ای از اساتید نخبه متعهد تشکیل دهد تا این افراد وطن دوست و امیدوار به آینده به عنوان همکار بنیاد ملی نخبگان مستعدان برتر را در طی مسیر نخبگی راهبری کنند. در این بین، با همکاری وزارت علوم فعالیت این اساتید در مسیر نخبگی به عنوان یک امتیاز ویژه در آیین نامه ارتقای آنان محسوب خواهد شد.

وی با اشاره به اصلاح رویکردهای نخبگانی در سال های اخیر، یادآور شد: خوشبختانه در دولت سیزدهم، دستگاه های اجرایی نگاه جامعی به حوزه نخبگان دارند که یکی از نشانه های آن برگزاری همایش ملی گفت وگوی نخبگان در وزارت کشور بود. این روند در لایه های کلان نیز ادامه خواهد داشت تا در نهایت نخبگان به عنوان پیشرو جامعه و افرادی برخوردار از شاخص های بالای معرفتی، شناختی علمی و ارزشی نقش پیشرانی خود را ایفا کند.

مسیله محوری، از شاخص های تحولی بنیاد ملی نخبگان

وی با اشاره به نقش مسیله محوری، این مهم را یکی دیگر از شاخص های تحولی بنیاد ملی نخبگان در دولت سیزدهم دانست و تصریح کرد: سند راهبردی کشور در امور نخبگان ضمن تقسیم کار ملی در حوزه نخبگان، بنیاد ملی نخبگان را یک نهاد تنظیم گر می داند. این یعنی دستگاه ها و نهادهای دیگر باید در تعامل با بنیاد ملی نخبگان، برش نخبگانی برنامه های سالانه خود را تفاهم کنند و ما به ازای آن، بودجه سنواتی را تخصیص دهند. بنیاد ملی نخبگان در نهایت تحقق این برنامه ها را مطالبه می کند و به عنوان نهاد مطالبه گر بر عملکرد دستگاه ها نظارت دارد.

میدان اجرای برنامه های بنیاد وزارتخانه ها و دستگاه های اجرایی و خصوصی هستند

قایم مقام رییس بنیاد ملی نخبگان افزود: گرچه بنیاد ملی نخبگان بودجه خود را برای برخی از حمایت های مقتضی از نخبگان هزینه می کند اما میدان اجرای برنامه های این بنیاد وزارتخانه ها و دستگاه های اجرایی و خصوصی هستند. در واقع این بنیاد تلاش می کند برنامه های نخبگانی با اعتبار دستگاه ها و نهادهای خصوصی و دولتی اجرا شود که البته این مهم قالب های مختلفی دارد که تنها یکی از آنها تشکیل هییت های اندیشه ورز در لایه حکمرانی است. اجرای پروژه های مسیله محور کلان در دستگاه های اجرایی و حتی اجرای پروژه های قله ساز و افتخارآفرین از دیگر میدان های عمل نخبگان است.

سید افقهی خاطرنشان کرد: قطعاً اگر کشور زمینه را برای تحقیقات نخبگانی به معنای واقعی فراهم کند. بسیاری از نخبگان نه تنها مهاجرت نمی کنند، بلکه از تمام داشته های خود برای پیشبرد اهداف کشور بهره خواهند گرفت؛ زیرا مهمترین نیاز امروز جامعه نخبگانی فراهم بودن زمینه لازم برای اثربخشی متناسب با شان نخبگان است و اگر این مسیله اصلی که در بیانات رهبر معظم انقلاب در 10 سال گذشته نیز بارها و بارها تکرار شده حل شود و نخبگان حس مفید بودن کنند قطعاً مهاجرت نخبگانی کاهش چشمگیری خواهد داشت.

راه اندازی مرکز رصد و پایش مستمر زیست بوم نخبگانی

وی راه اندازی مرکز رصد و پایش مستمر زیست بوم نخبگانی را دیگر شاخص تحولی بنیاد در دور جدید عنوان کرد و گفت: فقدان چنین مرکزی سبب بروز چالش های بسیاری شده است به عنوان نمونه در موضوع مهاجرت هیچ آمار دقیق و مشخصی وجود ندارد؛ چون عملاً هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست و هیچ سازوکار مناسبی طراحی نشده است. برای رفع این نقیصه ایجاد بانک اطلاعاتی در اساسنامه مرکز رصد مورد تاکید قرار گرفته است تا از این طریق بتوان تمام داده های مرتبط با نخبگان از تحصیل گرفته تا اشتغال، معیشت، مهاجرت و بیمه و دیگر موارد را تجمیع و فراوری کرد و در نهایت برای ارایه گزارش حاکمیتی آماده کرد، قطعاً جمع بندی اطلاعات این بانک می تواند فضای دقیقی از حوزه نخبگان به ویژه مهاجرت نخبگان ترسیم کند البته برای این مهم می تواند ظرفیت دیگر نهادها مثل پلیس مهاجرت، اداره گذرنامه، دستگاه نظارتی و امنیتی و وزارت امور خارجه نیز استفاده کرد.

حل مسیله مهاجرت در وهله اول نیازمند اطلاعات دقیق و کارشناسانه است

وی تصریح کرد: قطعاً حل مسیله مهاجرت در وهله اول نیازمند اطلاعات دقیق و کارشناسانه است که این مهم نیز تنها با راه اندازی مرکز رصد قابل تحقق است.

قایم مقام بنیاد ملی نخبگان با بیان این که مهاجرت به ذات منفی نیست، گفت: اگر فرد از کشور خارج شود ولی همچنان حس وطن دوستی و مسیولیت پذیری داشته باشد و برای پیشرفت کشور توان خود را به کار بگیرد، در زمره مهاجرت منفی دسته بندی نمی شود. خوشبختانه بسیاری از نخبگان ایرانی شاغل در شرکت های مطرح دنیا و دانشگاه های معتبر بین المللی آمادگی کافی و لازم را برای ایفای نقش در مسیر پیشرفت کشور دارند که این خود یک ظرفیت محسوب می شود.

سید افقهی اضافه کرد: امید است دولت سیزدهم که به فرموده رهبر معظم انقلاب دو عامل خواستن و توانستن را توامان دارد، بتواند شیب تند و خیز و جهش علمی لازم برای پیشرفت کشور را محقق کند.