ترکیه در آتش اعتراضات؛ مردم در خیابان، دموکراسی در خطر/ اردوغان در محاصره خشم عمومی
رسول سلیمی: تظاهرات گسترده در ترکیه که از ۲۸ اسفند ۱۴۰۳ در واکنش به بازداشت اکرم امام اوغلو شهردار محبوب استانبول و رقیب اصلی رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور آغاز شده همچنان ادامه دارد. این اعتراضات که بزرگ ترین موج ناآرامی خیابانی در بیش از یک دهه اخیر محسوب می شود با مشارکت صدها هزار نفر در شهرهای مختلف به ویژه استانبول آنکارا و ازمیر همراه بوده است. بازداشت امام اوغلو به اتهام فساد مالی و ارتباط با گروه های تروریستی که از سوی حزب او حزب جمهوری خواه خلق (CHP) و بسیاری از ناظران بین المللی به عنوان اقدامی سیاسی تلقی شده خشم عمومی را برانگیخته است.
آغاز و زمینه تظاهرات از چه نقطه ای بود؟
تظاهرات در پی بازداشت اکرم امام اوغلو زمانی آغاز شدکه نیروهای پلیس در عملیاتی گسترده به منزل او یورش بردند و او را به همراه بیش از ۱۰۰ نفر دیگر از جمله سیاستمداران روزنامه نگاران و بازرگانان بازداشت کردند. این اقدام درست چند روز پیش از انتخابات مقدماتی حزب CHP برای تعیین نامزد ریاست جمهوری سال ۲۰۲۸ صورت گرفت که در آن امام اوغلو تنها نامزد بود. همان زمان رسانه ها اعلام کردند که این بازداشت به دنبال لغو مدرک تحصیلی امام اوغلو توسط دانشگاه استانبول انجام شد حرکتی که او را از نظر قانونی از نامزدی در انتخابات محروم می کند. حزب CHP این اقدام را «کودتا علیه رئیس جمهور آینده ما» توصیف کرد و اردوغان را متهم به استفاده از قوه قضاییه برای حذف رقبا کرد.
از همان شب نخست هزاران نفر در مقابل ساختمان شهرداری استانبول در منطقه ساراچانه گرد آمدند و با شعارهایی مانند «امام اوغلو تنها نیست!» و «اردوغان دیکتاتور!» خشم خود را ابراز کردند. این تظاهرات به سرعت به بیش از ۵۵ استان از ۸۱ استان ترکیه گسترش یافت و به بزرگ ترین نمایش عمومی مخالفت با اردوغان از زمان تظاهرات پارک گزی در سال ۲۰۱۳ تبدیل شد.
شعارها: صدای خشم و امید
بررسی ها نشان می دهد شعارها در این تظاهرات نمایانگر ترکیبی از خشم علیه اردوغان و امید به احیای دموکراسی هستند. بر اساس گزارش گاردین معترضان در استانبول شعارهایی مانند «حقوق قانون عدالت!» و «دولت استعفا!» را فریاد زدند که نشان دهنده خواست عمومی برای پایان دادن به آنچه آن ها سرکوب دموکراتیک می نامند است. در آنکارا معترضان در مقابل کامیون های آب پاش پلیس ایستادند و شعار «ما برای صلح راهپیمایی می کنیم» را تکرار کردند در حالی که در ازمیر در میدان لوزان شعار «دموکراسی پیروز خواهد شد» به گوش می رسید.
یکی از شعارهای برجسته که ریشه در مبارزات گذشته دارد «ما میوه های درختان گزی هستیم» بود که پیوند عمیقی با تظاهرات ۲۰۱۳ ایجاد کرد. این شعار نشان دهنده تداوم مبارزه نسل جوان برای آزادی و عدالت بود و شعار «همه چیز خوب خواهد شد» که ابتدا توسط برکای گزگین دانشجوی ۲۱ ساله و حامی امام اوغلو در کمپین ۲۰۱۹ مطرح شد بار دیگر در تظاهرات شنیده شد و به نمادی از مقاومت تبدیل گردید.
تعداد جمعیت: از هزاران نفر تا میلیون ها نفر
تخمین تعداد شرکت کنندگان در این تظاهرات متفاوت است اما همگی بر گستردگی آن تأکید دارند. نیویورک تایمز گزارش داد که در شب اول بیش از ۱۰ هزار نفر در استانبول به خیابان ها آمدند اما این تعداد به سرعت افزایش یافت. چه آنکه رسانه ها در تظاهرات بزرگ ۹ فروردین در منطقه مال تپه در بخش آسیایی استانبول حزب CHP مدعی حضور ۲.۲ میلیون نفر شدند در حالی که تایمز آو اسرائیل در همان تاریخ این رقم را بین صدها هزار تا میلیون ها نفر تخمین زد. تصاویر هوایی منتشرشده توسط دفتر مطبوعاتی CHP نیز نشان دهنده جمعیتی عظیم بود که پرچم های ترکیه و حزب را در دست داشتند.
در آنکارا و ازمیر نیز ده ها هزار نفر به خیابان ها آمدند. همان زمان رویترز گزارش داد که در ازمیر هزاران نفر با وجود ممنوعیت پنج روزه تظاهرات در میدان لوزان تجمع کردند. این حضور گسترده نشان دهنده نارضایتی عمیق از سیاست های اردوغان از جمله وضعیت اقتصادی تورم و محدودیت های آزادی بیان است.
مواجهه معترضان با پلیس ترکیه بدون کُشته ادامه یافت
برخوردهای پلیس با معترضان از ویژگی های برجسته این تظاهرات بوده است. بی بی سی در گزارش داده که در دومین شب اعتراضات در استانبول پلیس با گاز اشک آور و گلوله های پلاستیکی به معترضان حمله کرد در حالی که استانداری استانبول ممنوعیت چهارروزه تظاهرات را اعلام کرده بود. یکی از لحظات کلیدی این مواجه در اول فروردین زمانی رخ داد که معترضان در ساراچانه سعی کردند از موانع پلیس عبور کنند و با پرتاب فشفشه و سنگ به سمت نیروهای ضدشورش با گاز فلفل و آب پاش مواجه شدند.
در پنج فروردین نیز پس از سخنرانی اوزگور اوزل رهبر CHP در مقابل شهرداری استانبول پلیس با شلیک گلوله های پلاستیکی و گاز اشک آور جمعیت را متفرق کرد. در همین راستا گاردین گزارش داد که در آنکارا نیروهای امنیتی با ضرب و شتم معترضان و استفاده از باتوم صحنه هایی از خشونت را رقم زدند که نهادهای حقوق بشری آن را «استفاده غیرقانونی و بی رویه از زور» توصیف کرد. در ازمیر نیز معترضان با وجود درخواست برای راهپیمایی مسالمت آمیز با آب پاش و گاز اشک آور مواجه شدند.
یکی از شدیدترین برخوردها در ششم فروردین در دانشگاه استانبول رخ داد جایی که دانشجویان با شعار «امام اوغلو را آزاد کنید» تجمع کردند و پلیس با گاز فلفل و بازداشت ده ها نفر پاسخ داد. در همین راستا آسوشیتدپرس گزارش داد که این درگیری ها منجر به جراحت های متعدد از جمله کبودی و شکستگی دنده در میان معترضان شد.
تعداد بازداشت شدگان: سرکوب گسترده
این در حالی است که سرکوب معترضان با بازداشت های گسترده همراه بوده است. بر اساس اعلام وزارت کشور ترکیه در ۷ فروردین ۱۴۰۴ از آغاز تظاهرات تا آن زمان ۱۹۰۰ نفر بازداشت شدند که ۲۶۰ نفر از آن ها در انتظار محاکمه در زندان به سر می برند. رسانه ها گزارش دادند که تا آن زمان بیش از ۱۱۳۳ نفر از جمله دانشجویان روزنامه نگاران و وکلا دستگیر شده بودند. در سوم فروردین NPR اعلام کرد که ۷۰۰ نفر در سراسر کشور بازداشت شدند و این رقم تا ششم فروردین به ۱۴۱۸ نفر رسید.
بازداشت ها تنها به معترضان خیابانی محدود نشد. گاردین در دهم فروردین گزارش داد که ۱۳ روزنامه نگار از جمله یاسین آکگول عکاس AFP به اتهام «پوشش تظاهرات» بازداشت شدند. مارک لون گزارشگر بی بی سی نیز پس از ۱۷ ساعت بازداشت از ترکیه اخراج شد. وکلای معترضان گزارش داده اند که موکلانشان مورد ضرب و شتم قرار گرفته و از دسترسی به غذا آب و وکیل محروم شده اند. این سرکوب گسترده نشان دهنده تلاش دولت برای خاموش کردن صدای مخالفان است اما به نظر می رسد نتیجه معکوس داشته باشد.
آینده تظاهرات چه خواهد بود؟
ناظران سیاسی پیش بینی کردند که تداوم سرکوب می تواند به ویژه با توجه به نارضایتی اقتصادی و تورم شدید در ترکیه به تشدید ناآرامی ها منجر شود. در همین حال نیویورک تایمز گزارش داده که حزب CHP قصد دارد با برگزاری تجمعات بزرگ تر مانند تظاهرات مال تپه و فراخوان تحریم اقتصادی شرکت های حامی اردوغان فشار را افزایش دهد. اوزگور اوزل در هشتم فروردین اعلام کرد که این حزب خواستار انتخابات زودهنگام و آزادی امام اوغلو است.
با این حال برخی تحلیلگران معتقدند که این جنبش ممکن است تضعیف شود. الجزیره نیز پیشبینی کرد که با نزدیک شدن به پایان تعطیلات رمضان بسیاری از معترضان به شهرهای خود بازمی گردند و این می تواند از شدت تظاهرات بکاهد. تایمز آو اسرائیل نیز هشدار داد که بازداشت های گسترده و خشونت پلیس ممکن است ترس را جایگزین خشم کند و مشارکت را کاهش دهد.
از سوی دیگر کارشناسان این تظاهرات نشان دهنده «یکی از جدی ترین بحران های اجتماعی-سیاسی ترکیه در دهه های اخیر» است و می تواند به نقطه عطفی در مبارزه برای دموکراسی تبدیل شود. اگرچه اردوغان این اعتراضات را «نمایش» خوانده و قول برخورد قانونی داد اما حالا او با چالشی بی سابقه روبه رو است و کاهش ۱۶.۳ درصدی ارزش لیر در سه روز پس از بازداشت امام اوغلو طبق گزارش ویکی پدیا در ۱۵ فروردین نشان دهنده تأثیر اقتصادی این ناآرامی هاست.
از این رو آینده این تظاهرات به توانایی حزب CHP در سازمان دهی و حفظ انگیزه معترضان بستگی دارد. اگر این جنبش به انتخابات زودهنگام منجر شود می تواند پایانی بر سلطه اردوغان باشد اما در صورت تداوم سرکوب و کاهش مشارکت ممکن است به تدریج فروکش کند.
۲۱۳
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "ترکیه در آتش اعتراضات؛ مردم در خیابان، دموکراسی در خطر/ اردوغان در محاصره خشم عمومی" هستید؟ با کلیک بر روی بین الملل، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "ترکیه در آتش اعتراضات؛ مردم در خیابان، دموکراسی در خطر/ اردوغان در محاصره خشم عمومی"، کلیک کنید.