بیماری کلیوی

بیماری کلیوی به وضعیتی اطلاق می شود که کلیه ها دچار آسیب یا اختلال در عملکرد طبیعی خود می شوند و قادر به فیلتر کردن مواد زائد و مایعات اضافی از خون نیستند. این وضعیت می تواند به تدریج پیشرفت کند و در صورت عدم درمان، منجر به نارسایی کامل کلیه و نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه شود.

کلیه ها، این اعضای کوچک اما حیاتی، بی وقفه در بدن مشغول فعالیت هستند تا تعادل را برقرار سازند. آن ها سموم و مواد زائد را از خون تصفیه می کنند، به تنظیم فشار خون کمک می کنند، تعادل مایعات و الکترولیت ها را حفظ می نمایند و حتی در تولید گلبول های قرمز خون و حفظ سلامت استخوان ها نقش دارند. با این حال، گاهی اوقات این فیلترهای طبیعی بدن ممکن است دچار مشکل شوند و به درستی کار نکنند؛ وضعیتی که به آن بیماری کلیوی گفته می شود. این بیماری، که گاهی به آن بیماری خاموش نیز می گویند، ممکن است برای مدت ها بدون علامت واضحی پیشرفت کند و زمانی آشکار شود که آسیب قابل توجهی به کلیه ها وارد شده باشد. آمار جهانی و منطقه ای نشان می دهد که شیوع بیماری های کلیوی رو به افزایش است و افراد زیادی در سراسر دنیا با چالش های ناشی از آن دست و پنجه نرم می کنند. درک این بیماری، علل، علائم و راه های پیشگیری و درمان آن می تواند گامی مهم در حفظ سلامت کلیه ها و بهبود کیفیت زندگی باشد.

کلیه ها چگونه کار می کنند؟

کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل و به اندازه یک مشت هستند که در دو طرف ستون فقرات، درست زیر قفسه سینه قرار گرفته اند. آن ها بخشی از سیستم ادراری بدن محسوب می شوند و وظایف پیچیده و حیاتی متعددی را بر عهده دارند که برای بقای انسان ضروری است. درک نحوه عملکرد این اعضا، به ما کمک می کند تا اهمیت مراقبت از آن ها را بهتر درک کنیم.

ساختار و واحد عملکردی کلیه

هر کلیه از حدود یک میلیون واحد فیلتراسیون ریز به نام نفرون تشکیل شده است. هر نفرون شامل یک گلومرول (فیلتر کوچک خونی) و یک توبول (لوله کوچک) است. خون از طریق شریان کلیوی وارد کلیه شده و به سمت گلومرول ها هدایت می شود. در این بخش، مواد زائد و مایعات اضافی از خون فیلتر شده و وارد توبول ها می شوند. در توبول ها، مواد مفید مانند ویتامین ها، اسیدهای آمینه، گلوکز و مقداری آب به خون بازگردانده می شوند و مواد زائد باقی مانده به همراه آب اضافی به صورت ادرار از بدن دفع می شوند.

وظایف اصلی کلیه ها

1. فیلتراسیون خون و دفع مواد زائد: مهم ترین وظیفه کلیه ها، تصفیه خون از سموم متابولیکی مانند اوره، کراتینین و اسید اوریک است که از طریق ادرار دفع می شوند.
2. تعادل آب و الکترولیت ها: کلیه ها میزان آب، سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر و سایر الکترولیت های بدن را به دقت تنظیم می کنند تا محیط داخلی بدن در حالت تعادل (هموستاز) باقی بماند. عدم تعادل در این مواد می تواند عوارض جدی ایجاد کند.
3. تولید هورمون ها: کلیه ها تنها فیلتر کننده نیستند، بلکه غدد درون ریز نیز محسوب می شوند و سه هورمون حیاتی تولید می کنند:
   • اریتروپویتین (Erythropoietin): این هورمون مغز استخوان را تحریک می کند تا گلبول های قرمز خون تولید کند. کمبود آن می تواند منجر به کم خونی شود.
   • رنین (Renin): آنزیمی که در تنظیم فشار خون نقش کلیدی دارد.
   • ویتامین D فعال (Active Vitamin D): کلیه ها شکل غیرفعال ویتامین D را به فرم فعال آن تبدیل می کنند که برای جذب کلسیم از روده و حفظ سلامت استخوان ها ضروری است.
4. تنظیم فشار خون: کلیه ها از طریق تنظیم حجم مایعات بدن و ترشح هورمون رنین، نقش مهمی در کنترل فشار خون ایفا می کنند.

بیماری کلیوی چیست؟

بیماری کلیوی یک اصطلاح گسترده است که به هرگونه آسیب یا اختلال در ساختار و عملکرد کلیه ها اشاره دارد. این آسیب می تواند خفیف یا شدید باشد و به تدریج یا به صورت ناگهانی رخ دهد. وقتی کلیه ها نمی توانند وظایف حیاتی خود را به درستی انجام دهند، مواد زائد و مایعات اضافی در بدن تجمع می یابند و می توانند به سایر اعضا آسیب برسانند.

تعریف دقیق

بیماری کلیوی زمانی اتفاق می افتد که کلیه ها توانایی خود را برای فیلتر کردن خون، حفظ تعادل مایعات و الکترولیت ها، و تولید هورمون ها از دست می دهند. این وضعیت می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد و به صورت مزمن (طولانی مدت) یا حاد (ناگهانی) بروز کند. در بسیاری از موارد، این بیماری به آرامی پیشرفت می کند و علائم آن تا مراحل پیشرفته تر ظاهر نمی شوند.

انواع اصلی بیماری های کلیوی

بیماری های کلیوی طیف وسیعی دارند و هر کدام ویژگی ها و علل خاص خود را دارند:

1. بیماری مزمن کلیه (CKD):

   این شایع ترین نوع بیماری کلیوی است که شامل از دست دادن تدریجی و برگشت ناپذیر عملکرد کلیه در طی ماه ها یا سال ها می شود. بیماری مزمن کلیه بر اساس نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) به پنج مرحله تقسیم می شود. GFR نشان دهنده میزان کارایی کلیه ها در فیلتر کردن خون است. هرچه GFR کمتر باشد، بیماری پیشرفته تر است. در مراحل اولیه، معمولاً هیچ علامتی وجود ندارد، اما با پیشرفت بیماری، علائم ظاهر شده و نیاز به مدیریت جدی تر می شود.

2. آسیب حاد کلیه (AKI):

   بر خلاف CKD، آسیب حاد کلیه یک کاهش ناگهانی و اغلب برگشت پذیر در عملکرد کلیه است که می تواند در عرض چند ساعت یا چند روز رخ دهد. این وضعیت معمولاً در نتیجه شوک، کم آبی شدید، عفونت های جدی، مصرف برخی داروها یا انسداد ناگهانی مجاری ادراری اتفاق می افتد. تشخیص و درمان زودهنگام AKI برای جلوگیری از آسیب دائمی کلیه بسیار مهم است.

3. نفریت (التهاب کلیه):

   نفریت به التهاب بافت کلیه اشاره دارد. انواع شایع آن عبارتند از:

   • گلومرولونفریت (Glomerulonephritis): التهاب فیلترهای کوچک کلیه (گلومرول ها). این وضعیت می تواند حاد یا مزمن باشد و اغلب ناشی از واکنش های ایمنی بدن است.
   • نوریت بینابینی (Interstitial Nephritis): التهاب فضاهای بینابینی کلیه و توبول ها، که معمولاً به دلیل واکنش به داروها یا عفونت ها ایجاد می شود.
4. نفروز (بیماری غیرالتهابی):

   سندرم نفروتیک یک بیماری غیرالتهابی است که با دفع مقادیر زیادی پروتئین در ادرار (پروتئینوری شدید)، تورم (ادم)، کاهش آلبومین خون (هیپوآلبومینمی) و افزایش چربی خون (هایپرلیپیدمی) مشخص می شود. این وضعیت می تواند ناشی از آسیب به گلومرول ها باشد، اما بدون التهاب مشخص.

5. بیماری های پلی کیستیک کلیه (PKD) و سایر بیماری های ارثی:

   PKD یک اختلال ژنتیکی است که باعث رشد کیست های پر از مایع در کلیه ها می شود. این کیست ها به مرور زمان بزرگ شده و می توانند عملکرد کلیه ها را مختل کنند. سایر بیماری های ارثی نیز می توانند بر سلامت کلیه ها تأثیر بگذارند.

علائم بیماری کلیوی: هشدارهای خاموش بدن

شاید شنیده باشید که کلیه ها اعضای خاموش بدن هستند. این اصطلاح واقعیت دارد، زیرا کلیه ها قابلیت جبران بالایی دارند و حتی با کاهش قابل توجه عملکرد، می توانند تا مدت ها بدون بروز علائم واضح، به کار خود ادامه دهند. همین ویژگی باعث می شود که بسیاری از افراد تا زمانی که بیماری به مراحل پیشرفته نرسیده، از وجود آن بی خبر باشند. اما شناخت علائم، حتی آن هایی که در ابتدا نامشخص به نظر می رسند، می تواند راهگشای تشخیص زودهنگام باشد.

چرا علائم دیر ظاهر می شوند؟

کلیه ها ظرفیت ذخیره عملکردی بالایی دارند. یعنی حتی اگر قسمتی از آن ها آسیب ببیند، قسمت های سالم می توانند وظیفه اضافی را بر عهده بگیرند و به فعالیت خود ادامه دهند. این توانایی شگفت انگیز، اگرچه در کوتاه مدت مفید است، اما باعث می شود علائم بیماری کلیوی تا زمانی که بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد عملکرد کلیه از بین نرفته باشد، بروز نکنند. وقتی علائم ظاهر می شوند، معمولاً نشان دهنده تجمع مواد زائد و مایعات در بدن هستند.

علائم اولیه و غیر اختصاصی

این علائم می توانند به دلیل بسیاری از بیماری های دیگر نیز ایجاد شوند و اغلب نادیده گرفته می شوند:

• خستگی مزمن، ضعف و بی حالی: یکی از شایع ترین علائم اولیه، که می تواند ناشی از کم خونی ناشی از بیماری کلیوی باشد.
• مشکلات خواب و بی قراری: تجمع سموم می تواند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد و الگوهای خواب را مختل کند.
• تغییرات در ادرار: این تغییرات شامل تکرر ادرار (به خصوص در شب)، کاهش یا افزایش حجم ادرار، ادرار کف آلود (نشان دهنده پروتئین در ادرار) یا ادرار خونین (هماچوری) می شود.
• کاهش تمرکز و مشکلات ذهنی: سموم در خون می توانند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند.

علائم پیشرفته تر (ناشی از تجمع مواد زائد و مایعات)

با پیشرفت بیماری و ناتوانی کلیه ها در دفع سموم و مایعات، علائم جدی تری ظاهر می شوند:

• تورم (ادم) در پاها، مچ پا، دست ها و اطراف چشم ها: به دلیل احتباس مایعات در بدن.
• حالت تهوع، استفراغ و کاهش اشتها: ناشی از تجمع سموم در سیستم گوارش.
• گرفتگی و ضعف عضلانی: عدم تعادل الکترولیت ها (مانند کلسیم و پتاسیم) می تواند به عضلات آسیب برساند.
• خارش و خشکی پوست: به دلیل تجمع مواد معدنی و سموم در پوست.
• تنگی نفس: اگر مایعات در ریه ها (ادم ریوی) یا اطراف قلب جمع شوند.
• درد قفسه سینه: در صورت تجمع مایع در اطراف پوشش قلب (پریکاردیت اورمیک).
• فشار خون بالا: اغلب در مراحل پیشرفته تر رخ می دهد و کنترل آن دشوار می شود.
• کم خونی و رنگ پریدگی: به دلیل کاهش تولید اریتروپویتین توسط کلیه ها.

مشاهده هر یک از این علائم، به خصوص اگر سابقه بیماری های زمینه ای مانند دیابت یا فشار خون بالا را دارید، باید جدی گرفته شود. در چنین شرایطی، مراجعه به پزشک برای بررسی های بیشتر و تشخیص زودهنگام ضروری است.

کلیه ها معمولاً تا زمانی که بخش قابل توجهی از عملکرد خود را از دست ندهند، علائمی از بیماری نشان نمی دهند، بنابراین توجه به کوچک ترین تغییرات و معاینات منظم اهمیت حیاتی دارد.

علل اصلی بروز بیماری کلیوی

بیماری کلیوی یک وضعیت پیچیده است که می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. اغلب، این بیماری زمانی رخ می دهد که یک عارضه یا بیماری زمینه ای، شرایط عملکرد کلیه را مختل کند و باعث بدتر شدن آسیب کلیه در طی چندین ماه یا سال شود. شناخت این علل، نخستین گام در پیشگیری و مدیریت مؤثر بیماری است.

بیماری های مزمن شایع

1. دیابت (مهم ترین علت):

   دیابت کنترل نشده، چه از نوع ۱ و چه از نوع ۲، مهم ترین علت بیماری مزمن کلیه در سراسر جهان است. قند خون بالا به مرور زمان به عروق خونی کوچک کلیه ها آسیب می رساند و توانایی آن ها را در فیلتر کردن خون کاهش می دهد. به این عارضه نفروپاتی دیابتی می گویند.

2. فشار خون بالا:

   فشار خون بالا، دومین علت شایع بیماری کلیوی است. فشار خون بالا به عروق خونی کلیه آسیب می زند و جریان خون به نفرون ها را کاهش می دهد. این امر باعث می شود کلیه ها نتوانند سموم را به خوبی دفع کنند و در نتیجه، به تدریج آسیب می بینند. متاسفانه، بیماری کلیوی نیز می تواند به نوبه خود باعث افزایش فشار خون شود و این یک چرخه معیوب ایجاد می کند.

بیماری های التهابی کلیه

• گلومرولونفریت (Glomerulonephritis):

  این بیماری به التهاب گلومرول ها (فیلترهای کوچک کلیه) اطلاق می شود. گلومرولونفریت می تواند توسط عفونت ها (مانند عفونت های گلو)، بیماری های خودایمنی (مانند لوپوس) یا دلایل نامشخص ایجاد شود و به سرعت به کلیه ها آسیب برساند.

• نفریت بینابینی (Interstitial Nephritis):

  این وضعیت به التهاب فضاهای بین توبول های کلیه اشاره دارد. اغلب به دلیل واکنش به داروها (مانند برخی آنتی بیوتیک ها یا مسکن های بدون نسخه) یا عفونت ها ایجاد می شود.

بیماری های کلیوی ارثی

• بیماری پلی کیستیک کلیه (PKD): یک اختلال ژنتیکی است که در آن کیست های متعدد پر از مایع در کلیه ها رشد می کنند و به مرور زمان عملکرد کلیه را مختل می کنند.

انسداد طولانی مدت مجاری ادراری

هرگونه انسدادی که برای مدت طولانی از جریان طبیعی ادرار جلوگیری کند، می تواند باعث برگشت ادرار به کلیه ها و آسیب به آن ها شود. این انسدادها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• سنگ کلیه.
• بزرگی پروستات در مردان.
• تومورها و سرطان ها.

ریفلاکس ادراری

این وضعیت زمانی رخ می دهد که ادرار از مثانه به سمت حالب ها و کلیه ها برگردد. ریفلاکس می تواند باعث عفونت های مکرر کلیه و در نهایت آسیب کلیوی شود.

عفونت های مکرر کلیه (پیلونفریت)

عفونت های شدید و مکرر در کلیه می تواند به بافت کلیه آسیب برساند و منجر به بیماری مزمن کلیه شود.

مصرف طولانی مدت و نامناسب برخی داروها

برخی از داروها، به ویژه مسکن های بدون نسخه (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، در صورت مصرف طولانی مدت و در دوزهای بالا، می توانند به کلیه ها آسیب برسانند. همچنین، برخی آنتی بیوتیک ها، داروهای شیمی درمانی و داروهای حاجب که در تصویربرداری استفاده می شوند نیز ممکن است خطر آسیب کلیوی را افزایش دهند.

سموم و مواد مخدر

قرار گرفتن در معرض برخی سموم شیمیایی یا مصرف مواد مخدر می تواند به طور مستقیم به کلیه ها آسیب بزند.

با توجه به علل گسترده بیماری کلیوی، لازم است هرگونه علائم مشکوک جدی گرفته شود و به پزشک متخصص مراجعه گردد. تشخیص و مدیریت زودهنگام بیماری های زمینه ای، می تواند از پیشرفت آسیب کلیوی جلوگیری کند.

عوامل خطرساز بیماری کلیوی: چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟

شناخت عوامل خطرساز بیماری کلیوی می تواند به افراد کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه مناسب را انجام دهند و با معاینات منظم، سلامت کلیه های خود را کنترل کنند. برخی افراد به دلیل ویژگی های خاص یا بیماری های زمینه ای، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری های کلیوی قرار دارند.

عوامل خطرساز کلیدی

• دیابت کنترل نشده: همان طور که قبلاً اشاره شد، دیابت مهم ترین عامل خطر است. کنترل دقیق قند خون می تواند این خطر را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
• فشار خون بالا: فشار خون کنترل نشده به عروق خونی کوچک کلیه ها آسیب می رساند. مدیریت صحیح فشار خون با دارو و تغییر سبک زندگی حیاتی است.
• بیماری قلبی (قلبی-عروقی): بیماری های قلبی و کلیوی اغلب با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. هر دو سیستم بر عملکرد یکدیگر تأثیر می گذارند.
• سابقه خانوادگی بیماری کلیوی: اگر یکی از اعضای خانواده شما (به خصوص والدین یا خواهر و برادر) به بیماری کلیوی مبتلا باشد، احتمال ابتلای شما نیز افزایش می یابد. این موضوع می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی یا سبک زندگی مشترک باشد.
• چاقی و اضافه وزن: چاقی خطر ابتلا به دیابت و فشار خون بالا را افزایش می دهد که هر دو از عوامل خطر اصلی بیماری کلیوی هستند. همچنین، چاقی به طور مستقیم می تواند به کلیه ها آسیب برساند.
• سیگار کشیدن: سیگار به رگ های خونی آسیب می رساند و جریان خون به کلیه ها را کاهش می دهد. این عادت مضر می تواند بیماری کلیوی را تسریع بخشد و خطر ابتلا به آن را افزایش دهد.
• سن بالا: با افزایش سن، عملکرد کلیه ها به طور طبیعی کاهش می یابد و خطر ابتلا به بیماری کلیوی بیشتر می شود.
• برخی نژادها و قومیت ها: متاسفانه، برخی گروه های نژادی و قومی (مانند آفریقایی آمریکایی ها، بومیان آمریکا و آسیایی آمریکایی ها) بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیوی قرار دارند، که می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی و دسترسی نابرابر به خدمات بهداشتی باشد.
• ناهنجاری های مادرزادی کلیه: وجود مشکلات ساختاری در کلیه ها از بدو تولد می تواند خطر ابتلا به بیماری کلیوی را در طول زندگی افزایش دهد.
• سابقه آسیب حاد کلیه (AKI): یک دوره قبلی آسیب حاد کلیه، حتی اگر به طور کامل بهبود یابد، می تواند خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیه را در آینده افزایش دهد.
• استفاده مکرر و طولانی مدت از داروهای آسیب رسان به کلیه: مصرف بی رویه مسکن های بدون نسخه (NSAIDs) یا برخی داروهای دیگر می تواند به کلیه ها آسیب برساند.

آگاهی از این عوامل خطرساز، افراد را قادر می سازد تا با مشورت پزشک، اقدامات لازم را برای کاهش ریسک و غربالگری های منظم انجام دهند. هرگز برای صحبت با پزشک در مورد نگرانی های مربوط به سلامت کلیه خود تردید نکنید، به خصوص اگر در معرض یک یا چند عامل خطر هستید.

عوارض بیماری کلیوی: وقتی بیماری پیشرفت می کند

بیماری کلیوی یک عارضه منفرد نیست؛ بلکه پیشرفت آن می تواند تقریباً هر قسمت از بدن را تحت تأثیر قرار دهد و عوارض متعدد و گاهی جدی را به دنبال داشته باشد. این عوارض نتیجه تجمع سموم و مایعات، و همچنین عدم تعادل در تولید هورمون ها هستند که کلیه ها مسئول تنظیم آن ها هستند. شناخت این عوارض به ما کمک می کند تا جدیت بیماری و لزوم پیگیری درمان را بهتر درک کنیم.

عوارض اصلی پیشرفت بیماری کلیوی

1. احتباس مایعات، تورم و ادم ریوی:

   ناتوانی کلیه ها در دفع مایعات اضافی از بدن، منجر به تجمع آب در بافت ها می شود که خود را به صورت تورم (ادم) در پاها، مچ پا، دست ها و صورت نشان می دهد. در موارد شدیدتر، مایع می تواند در ریه ها جمع شود و باعث تنگی نفس شدید (ادم ریوی) شود که یک وضعیت اورژانسی است.

2. بدتر شدن فشار خون بالا و افزایش خطر بیماری های قلبی:

   کلیه های آسیب دیده نمی توانند فشار خون را به خوبی تنظیم کنند که منجر به افزایش فشار خون می شود. فشار خون بالا نیز به نوبه خود به قلب و رگ های خونی آسیب می زند و خطر بیماری های قلبی-عروقی، از جمله حمله قلبی و سکته مغزی را به شدت افزایش می دهد. بیماری قلبی یکی از علل اصلی مرگ و میر در بیماران کلیوی است.

3. هایپرکالمی (افزایش خطرناک پتاسیم خون) و آریتمی قلبی:

   کلیه های سالم پتاسیم اضافی را از بدن دفع می کنند. در بیماری کلیوی، سطح پتاسیم خون می تواند به طور خطرناکی افزایش یابد (هایپرکالمی). هایپرکالمی شدید می تواند باعث اختلال در ریتم قلب (آریتمی) شود که تهدید کننده زندگی است.

4. کم خونی (Anemia):

   کلیه ها هورمون اریتروپویتین را تولید می کنند که مغز استخوان را برای ساخت گلبول های قرمز تحریک می کند. با آسیب کلیوی، تولید این هورمون کاهش یافته و منجر به کم خونی می شود که علائمی مانند خستگی، ضعف و رنگ پریدگی را به دنبال دارد.

5. بیماری های استخوانی و افزایش خطر شکستگی:

   کلیه ها در فعال سازی ویتامین D و تنظیم سطح کلسیم و فسفر در خون نقش دارند. در بیماری کلیوی، این تعادل به هم خورده و منجر به ضعف استخوان ها (استئودیستروفی کلیوی) و افزایش خطر شکستگی می شود.

6. سوء تغذیه:

   تهوع، استفراغ و تغییرات در حس چشایی ناشی از تجمع سموم می تواند منجر به کاهش اشتها و سوء تغذیه شود. همچنین، محدودیت های رژیم غذایی برای کنترل بیماری ممکن است دریافت برخی مواد مغذی را دشوار کند.

7. آسیب به سیستم عصبی مرکزی:

   تجمع سموم در خون (اورمی) می تواند بر مغز و سیستم عصبی تأثیر بگذارد و باعث مشکلاتی مانند کاهش تمرکز، گیجی، تغییرات شخصیتی، بی قراری پاها و حتی تشنج شود.

8. کاهش عملکرد سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت:

   بیماری کلیوی می تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و بیماران را در برابر انواع عفونت ها آسیب پذیرتر سازد.

9. مشکلات باروری و عوارض بارداری:

   بیماری کلیوی می تواند بر چرخه قاعدگی و باروری در زنان تأثیر بگذارد. همچنین، بارداری در زنان مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته می تواند خطرات جدی برای مادر و جنین در حال رشد به همراه داشته باشد.

10. نارسایی کلیه در مرحله نهایی (ESKD):

    این شدیدترین عارضه است و زمانی رخ می دهد که کلیه ها تقریباً به طور کامل از کار می افتند. در این مرحله، برای بقا، بیمار نیاز به درمان های جایگزین کلیه مانند دیالیز یا پیوند کلیه دارد.

همان طور که مشاهده می شود، عوارض بیماری کلیوی می تواند بسیار جدی باشد. مراجعه به موقع به پزشک متخصص و پیگیری دقیق درمان، نقش حیاتی در جلوگیری از بروز یا پیشرفت این عوارض و حفظ کیفیت زندگی دارد.

تشخیص بیماری کلیوی: چگونه بیماری شناسایی می شود؟

تشخیص زودهنگام بیماری کلیوی کلید موفقیت در مدیریت و کند کردن پیشرفت آن است. از آنجایی که علائم در مراحل اولیه اغلب خاموش هستند، پزشکان برای شناسایی این بیماری به ترکیبی از معاینات بالینی و آزمایشات تخصصی تکیه می کنند. این فرآیند به آن ها کمک می کند تا وضعیت کلیه ها را ارزیابی کرده و بهترین مسیر درمانی را برای بیمار انتخاب کنند.

معاینه بالینی و شرح حال کامل

اولین گام در تشخیص، ملاقات با پزشک است. پزشک با دقت شرح حال پزشکی و خانوادگی شما را جویا می شود:

• تاریخچه پزشکی و خانوادگی: پرسش در مورد بیماری های زمینه ای مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری های قلبی، سابقه سنگ کلیه، عفونت های ادراری مکرر، و سابقه بیماری کلیوی در خانواده.
• بررسی داروها: مصرف هرگونه دارو، مکمل و داروهای بدون نسخه که ممکن است بر کلیه ها تأثیر بگذارند.
• بررسی علائم حیاتی: اندازه گیری فشار خون (به خصوص از نظر فشار خون بالا)، وزن و بررسی علائمی مانند تورم (ادم) در پاها، مچ پا و اطراف چشم ها.
• معاینه فیزیکی: شامل بررسی علائم مشکلات قلب یا عروق خونی و معاینه عصبی در صورت لزوم.

آزمایشات خون

آزمایشات خون نقش اساسی در ارزیابی عملکرد کلیه دارند:

• کراتینین و BUN (اوره خون): کراتینین یک محصول زائد عضلانی و BUN محصول زائد پروتئین است. کلیه های سالم این مواد را از خون فیلتر می کنند. سطوح بالای کراتینین و BUN در خون نشان دهنده کاهش عملکرد کلیه است.
• اندازه گیری GFR (نرخ فیلتراسیون گلومرولی): GFR بهترین شاخص برای اندازه گیری عملکرد کلیه و تعیین مرحله بیماری مزمن کلیه است. این میزان با استفاده از سطح کراتینین خون، سن، جنسیت و قومیت محاسبه می شود.
• الکترولیت ها (سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر): عدم تعادل در این مواد می تواند نشان دهنده اختلال در عملکرد کلیه باشد.
• شمارش کامل خون (CBC): برای بررسی کم خونی که اغلب در بیماری کلیوی رخ می دهد.

آزمایشات ادرار

نمونه ادرار می تواند اطلاعات مهمی در مورد سلامت کلیه ها ارائه دهد:

• وجود پروتئین (پروتئینوری) و خون (هماچوری): وجود پروتئین یا خون در ادرار، به خصوص اگر پایدار باشد، نشانه ای از آسیب کلیوی است.
• نسبت آلبومین به کراتینین (ACR): این آزمایش دقیق تر میزان آلبومین (نوعی پروتئین) را در ادرار اندازه گیری می کند و شاخص مهمی برای تشخیص زودهنگام آسیب کلیوی است.
• تست های کشت ادرار:برای تشخیص عفونت های ادراری که می توانند به کلیه ها آسیب برسانند.

تست های تصویربرداری

تصویربرداری به پزشک کمک می کند تا ساختار کلیه ها را مشاهده کند:

• سونوگرافی کلیه: یک روش ایمن و غیرتهاجمی است که اندازه و شکل کلیه ها، وجود انسداد، سنگ کلیه، کیست ها یا تومورها را ارزیابی می کند.
• سی تی اسکن یا MRI: در موارد خاص و پیچیده تر، برای مشاهده دقیق تر ساختار کلیه و عروق خونی آن ممکن است تجویز شوند.

بیوپسی کلیه (نمونه برداری)

در برخی موارد که تشخیص از طریق آزمایشات دیگر دشوار است، پزشک ممکن است بیوپسی کلیه را توصیه کند. در این روش، یک نمونه کوچک از بافت کلیه با سوزن برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا نوع و شدت آسیب کلیوی به دقت تشخیص داده شود. این روش برای تشخیص قطعی بسیاری از بیماری های کلیوی و برنامه ریزی درمان حیاتی است.

همان طور که مشاهده می شود، فرآیند تشخیص بیماری کلیوی شامل مراحل متعددی است که هر یک اطلاعات ارزشمندی ارائه می دهند. تشخیص زودهنگام و دقیق می تواند تفاوت بزرگی در مسیر درمان و کیفیت زندگی بیمار ایجاد کند.

درمان بیماری کلیوی: مدیریت و کند کردن پیشرفت

درمان بیماری کلیوی یک مسیر پیچیده و بلندمدت است که هدف اصلی آن، کنترل علائم، کاهش عوارض، کند کردن سرعت پیشرفت بیماری و در نهایت، بهبود کیفیت زندگی بیماران است. اگرچه در بسیاری از موارد بیماری مزمن کلیه درمان قطعی ندارد، اما با مدیریت صحیح و اقدامات درمانی مناسب، می توان پیشرفت آن را به طور قابل توجهی کند کرد.

اهداف اصلی درمان

• کنترل علائم آزاردهنده مانند خستگی، تهوع و تورم.
• پیشگیری یا کاهش شدت عوارض جدی مانند بیماری های قلبی، کم خونی و مشکلات استخوانی.
• حفظ عملکرد باقیمانده کلیه ها و به تأخیر انداختن نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه.
• افزایش کیفیت زندگی و توانایی بیمار برای انجام فعالیت های روزمره.

درمان علت زمینه ای

اولین گام درمانی، پرداختن به علت اصلی بیماری کلیوی است. درمان موفقیت آمیز بیماری زمینه ای می تواند به حفظ عملکرد کلیه کمک کند:

• کنترل دقیق دیابت و فشار خون: مدیریت قند خون و فشار خون با داروها (مانند مهارکننده های ACE یا ARB) و تغییر سبک زندگی، از مهم ترین اقدامات برای جلوگیری از آسیب بیشتر کلیه است.
• درمان بیماری های التهابی و عفونت ها: استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی یا آنتی بیوتیک ها برای کنترل گلومرولونفریت یا عفونت های کلیه.
• برطرف کردن انسدادهای ادراری: جراحی برای برداشتن سنگ کلیه، تومورها یا رفع بزرگی پروستات می تواند فشار روی کلیه ها را کاهش دهد.

مدیریت عوارض با داروها

برای کنترل عوارض بیماری کلیوی، داروهای مختلفی تجویز می شوند:

• داروهای کنترل فشار خون: علاوه بر مهارکننده های ACE و ARB، سایر داروهای ضدفشار خون نیز برای حفظ فشار خون در محدوده طبیعی استفاده می شوند.
• دیورتیک ها (ادرارآورها): برای کمک به بدن در دفع مایعات اضافی و کاهش تورم (ادم) استفاده می شوند.
• مکمل های آهن و داروهای افزایش دهنده تولید گلبول قرمز:برای درمان کم خونی ناشی از بیماری کلیوی.
• داروهای کاهنده کلسترول: برای کاهش خطر بیماری های قلبی-عروقی.
• مکمل های ویتامین D فعال و داروهای کنترل فسفر: برای حفظ سلامت استخوان ها و جلوگیری از مشکلات متابولیسم کلسیم و فسفر.

درمان در مرحله نهایی نارسایی کلیه (ESKD)

زمانی که کلیه ها به مرحله نارسایی کامل یا تقریباً کامل می رسند و دیگر نمی توانند وظایف خود را انجام دهند، نیاز به درمان های جایگزین کلیه (KRT) خواهد بود:

1. دیالیز:

   یک روش درمانی است که وظیفه کلیه های از کار افتاده را به صورت مصنوعی انجام می دهد. دو نوع اصلی دیالیز وجود دارد:

   • همودیالیز (Hemodialysis): در این روش، خون بیمار از بدن خارج شده، از طریق یک دستگاه فیلتر (دیالیزر) تصفیه شده و سپس به بدن بازگردانده می شود. این فرآیند معمولاً چند بار در هفته و در یک مرکز درمانی انجام می شود.
   • دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis – PD): در این روش، مایع دیالیز از طریق یک کاتتر وارد حفره شکمی (صفاق) می شود و سموم را از خون جذب می کند. این روش می تواند در خانه توسط بیمار یا مراقب انجام شود و انعطاف پذیری بیشتری در برنامه روزانه ایجاد می کند.
2. پیوند کلیه:

   پیوند کلیه به معنای جایگزینی کلیه آسیب دیده با یک کلیه سالم از یک اهداکننده (زنده یا فوت شده) است. این روش بهترین گزینه درمانی برای بسیاری از بیماران ESKD است که می تواند کیفیت زندگی را به شدت بهبود بخشد. با این حال، بیمار پس از پیوند باید تا پایان عمر داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف کند تا بدن عضو جدید را پس نزند. پیوند کلیه نیاز به دیالیز را از بین می برد.

3. مراقبت های تسکینی/محافظه کارانه:

   این گزینه برای بیمارانی است که دیالیز یا پیوند کلیه را انتخاب نمی کنند یا برای آن ها مناسب نیست. مراقبت های تسکینی بر مدیریت علائم، بهبود کیفیت زندگی و فراهم آوردن راحتی برای بیمار و خانواده او تمرکز دارد. این رویکرد شامل برنامه ریزی مراقبت های پیشرفته و حمایت های روان شناختی نیز می شود.

انتخاب روش درمانی مناسب برای بیماری کلیوی یک تصمیم مشترک بین بیمار، خانواده و تیم درمانی است که با در نظر گرفتن وضعیت سلامت عمومی، ترجیحات فردی و ملاحظات پزشکی انجام می شود.

تغذیه بیمار کلیوی: رژیم غذایی مناسب و محدودیت ها

تغذیه نقش بسیار حیاتی در مدیریت بیماری کلیوی و کند کردن پیشرفت آن دارد. آنچه می خورید و می نوشید، مستقیماً بر بار کاری کلیه های شما و میزان تجمع مواد زائد در بدن تأثیر می گذارد. یک رژیم غذایی مناسب و شخصی سازی شده می تواند به کنترل علائم، جلوگیری از عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیماران کلیوی کمک کند.

اهمیت مشاوره با متخصص تغذیه کلیه

لازم است تأکید شود که توصیه های غذایی برای بیماران کلیوی باید کاملاً شخصی سازی شده و بر اساس مرحله بیماری، نتایج آزمایشات خون و ادرار، و وضعیت سلامت عمومی هر فرد باشد. به همین دلیل، مشاوره با یک متخصص تغذیه که در زمینه بیماری های کلیوی تخصص دارد (متخصص تغذیه کلیه یا نفرولوژیست تغذیه ای) بسیار مهم است. این متخصص می تواند یک برنامه غذایی دقیق و متناسب با نیازهای شما تنظیم کند.

توصیه های کلیدی رژیم غذایی

به طور کلی، رژیم غذایی بیماران کلیوی بر محدودیت برخی مواد مغذی متمرکز است:

• محدودیت پروتئین:

  پروتئین برای ساخت و ترمیم بافت ها ضروری است، اما متابولیسم آن مواد زائدی تولید می کند که کلیه ها باید فیلتر کنند. در مراحل پیشرفته تر بیماری کلیوی، پزشک یا متخصص تغذیه ممکن است توصیه کند که مصرف پروتئین خود را محدود کنید تا بار کاری کلیه ها کاهش یابد. این محدودیت باید با دقت انجام شود تا از سوء تغذیه جلوگیری شود. منابع پروتئین سالم شامل گوشت های بدون چربی، مرغ، ماهی، تخم مرغ و حبوبات است.

• محدودیت سدیم (نمک):

  مصرف بیش از حد نمک می تواند باعث احتباس مایعات، تورم و افزایش فشار خون شود. توصیه می شود مصرف نمک را به شدت محدود کرده و از غذاهای فرآوری شده، کنسروشده، فست فودها و تنقلات شور پرهیز کنید. به جای نمک، از سبزیجات معطر، ادویه ها و چاشنی های بدون نمک برای طعم دهی به غذا استفاده کنید.

• محدودیت پتاسیم:

  پتاسیم یک ماده معدنی ضروری است، اما سطوح بالای آن در خون (هایپرکالمی) می تواند برای قلب خطرناک باشد. کلیه های آسیب دیده قادر به دفع پتاسیم اضافی نیستند. بسیاری از میوه ها و سبزیجات منابع غنی پتاسیم هستند. متخصص تغذیه لیست غذاهای پر و کم پتاسیم را به شما ارائه خواهد داد. برای مثال، موز، پرتقال، سیب زمینی، گوجه فرنگی و اسفناج پتاسیم بالایی دارند، در حالی که سیب، کلم، هویج، لوبیا سبز و توت فرنگی پتاسیم کمتری دارند. توجه داشته باشید که بسیاری از جایگزین های نمک حاوی پتاسیم هستند و باید از مصرف آن ها خودداری کرد.

• محدودیت فسفر:

  فسفر یکی دیگر از مواد معدنی است که سطوح بالای آن می تواند به استخوان ها آسیب برساند و باعث خارش شدید پوست شود. محصولات لبنی، گوشت، مرغ، ماهی، آجیل، حبوبات و نوشابه های گازدار منابع غنی فسفر هستند. در صورت نیاز، ممکن است داروهای کاهنده فسفر (فسفات بایندر) تجویز شود.

• کنترل مایعات:

  در مراحل پیشرفته بیماری کلیوی، کلیه ها نمی توانند مایعات اضافی را به خوبی دفع کنند که منجر به تورم و تنگی نفس می شود. در این شرایط، پزشک ممکن است محدودیت در مصرف مایعات (آب، چای، قهوه، سوپ و…) را توصیه کند.

• کلسیم و ویتامین D:

  حفظ سطوح کافی کلسیم و ویتامین D برای سلامت استخوان ها مهم است، اما باید با مشورت پزشک و متخصص تغذیه انجام شود تا از عدم تعادل جلوگیری گردد.

نمونه رژیم غذایی روزانه (مثال ها)

برای درک بهتر، در ادامه چند مثال از غذاهای مناسب در یک رژیم غذایی کلیوی ارائه می شود:

وعده غذایی	نمونه غذاهای مناسب	نکات کلیدی
صبحانه	جو دوسر (کم پروتئین) با سیب خرد شده (کم پتاسیم) و کمی دارچین، نان تست با مربا (با پروتئین کنترل شده).	پرهیز از لبنیات پر فسفر و سدیم، تخم مرغ زیاد.
ناهار	سالاد مرغ (مقدار کم) با کاهو، خیار، فلفل دلمه ای (با پتاسیم کمتر)، نان سبوس دار (با پروتئین کنترل شده).	استفاده از پروتئین کم، سبزیجات کم پتاسیم، پرهیز از سس های پرنمک.
شام	ماهی کبابی (کم پروتئین) با برنج سفید، سبزیجات بخارپز مانند کلم یا هویج.	پرهیز از گوشت قرمز زیاد، غذاهای فرآوری شده و پرنمک.
میان وعده	سیب، توت فرنگی، گلابی، کلوچه خانگی کم شکر.	پرهیز از تنقلات شور و میوه های پر پتاسیم.

رژیم غذایی در بیماری کلیوی یک بخش جدایی ناپذیر از برنامه درمانی است. با پیروی از توصیه های متخصصین و ایجاد تغییرات لازم در عادات غذایی، می توان به حفظ سلامت کلیه ها و بهبود کلی وضعیت بیمار کمک کرد.

پیشگیری از بیماری کلیوی: قدم های مهم برای حفظ سلامت

بهترین راه برای مقابله با بیماری کلیوی، جلوگیری از بروز آن است. با اتخاذ یک سبک زندگی سالم و مدیریت صحیح بیماری های زمینه ای، می توان خطر آسیب به کلیه ها را به طور قابل توجهی کاهش داد. پیشگیری، سرمایه گذاری برای سلامت طولانی مدت شماست.

قدم های اساسی برای حفظ سلامت کلیه ها

1. مدیریت دقیق بیماری های زمینه ای:

   اگر به دیابت، فشار خون بالا یا هر بیماری مزمن دیگری مبتلا هستید، کنترل دقیق آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

   • دیابت: قند خون خود را در محدوده طبیعی نگه دارید. به طور منظم آزمایشات A1C را انجام دهید و از توصیه های پزشک خود در مورد دارو و رژیم غذایی پیروی کنید.
   • فشار خون بالا: فشار خون خود را به طور منظم کنترل کنید و در صورت لزوم، داروهای تجویز شده را طبق دستور مصرف نمایید. رژیم غذایی کم نمک و فعالیت بدنی منظم نیز در کنترل فشار خون موثر است.
2. حفظ وزن سالم و رژیم غذایی متعادل:

   چاقی و اضافه وزن از عوامل خطر مهم برای بیماری کلیوی هستند. با یک رژیم غذایی سرشار از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های بدون چربی و محدود کردن غذاهای فرآوری شده، چرب و شیرین، به حفظ وزن ایده آل کمک کنید.

3. ورزش منظم و فعال بودن:

   فعالیت بدنی منظم (حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت با شدت متوسط در بیشتر روزهای هفته) به کنترل وزن، فشار خون و قند خون کمک می کند و سلامت عمومی بدن، از جمله کلیه ها را بهبود می بخشد.

4. ترک سیگار و محدود کردن الکل:

   سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل به رگ های خونی آسیب می رساند و می تواند جریان خون به کلیه ها را کاهش دهد، در نتیجه خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهد. ترک این عادت ها گامی مهم در حفظ سلامت کلیه هاست.

5. مصرف صحیح داروها (به خصوص مسکن ها و داروهای بدون نسخه):

   برخی داروها، به ویژه مسکن های بدون نسخه (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، در صورت مصرف طولانی مدت یا در دوزهای بالا می توانند به کلیه ها آسیب برسانند. همیشه دستورالعمل های مصرف دارو را رعایت کنید و هرگز بدون مشورت با پزشک، دوز یا مدت زمان مصرف را تغییر ندهید.

6. نوشیدن آب کافی:

   نوشیدن مقدار کافی آب به کلیه ها کمک می کند تا سموم را از بدن دفع کنند. البته، در صورت داشتن محدودیت مایعات به دلیل یک بیماری زمینه ای یا در مراحل پیشرفته بیماری کلیوی، باید از توصیه پزشک پیروی کنید.

7. معاینات پزشکی منظم و آزمایشات غربالگری کلیه:

   حتی اگر احساس سلامت کامل دارید، معاینات سالانه پزشکی و آزمایشات خون و ادرار می تواند به تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل کلیوی کمک کند، به خصوص اگر در معرض عوامل خطرساز هستید.

سلامت کلیه ها به سادگی در دستان خود ماست؛ با مدیریت بیماری های زمینه ای، انتخاب های غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم، می توانیم از این فیلترهای حیاتی بدن محافظت کنیم.

با رعایت این اصول ساده اما مؤثر، می توانید گامی بلند در جهت حفظ سلامت کلیه های خود و پیشگیری از بیماری کلیوی بردارید. به یاد داشته باشید، پیشگیری همیشه بهتر از درمان است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

تشخیص زودهنگام بیماری کلیوی می تواند تفاوت چشمگیری در پیشگیری از پیشرفت آن و حفظ کیفیت زندگی ایجاد کند. از آنجایی که کلیه ها قادر به جبران آسیب های اولیه هستند، ممکن است علائم تا مراحل پیشرفته تر ظاهر نشوند. بنابراین، آگاهی از زمان مناسب برای مراجعه به پزشک بسیار حائز اهمیت است.

موارد ضروری برای مراجعه به پزشک

• علائم هشدار دهنده جدید یا پایدار:

  اگر متوجه هر یک از علائمی که در بخش علائم بیماری کلیوی ذکر شد (مانند خستگی مزمن، تورم در پاها یا اطراف چشم ها، تغییرات در ادرار مانند ادرار کف آلود یا خونین، تنگی نفس یا مشکلات خواب) شدید و این علائم پایدار بودند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر این علائم غیر اختصاصی به نظر می رسند، بررسی آن ها ضروری است.

• داشتن عوامل خطرساز بیماری کلیوی:

  اگر شما در معرض یک یا چند عامل خطرساز بیماری کلیوی قرار دارید، حتی اگر علائمی ندارید، باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشید و آزمایشات غربالگری کلیه را انجام دهید. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

  • دیابت (به خصوص اگر کنترل نشده باشد).
  • فشار خون بالا (به خصوص اگر کنترل نشده باشد).
  • سابقه خانوادگی بیماری کلیوی.
  • چاقی.
  • بیماری های قلبی-عروقی.
  • مصرف طولانی مدت داروهای خاص (مانند مسکن های بدون نسخه).
  • سن بالا.
• سابقه خانوادگی بیماری:

  اگر اعضای نزدیک خانواده شما به بیماری کلیوی مبتلا هستند، این یک هشدار جدی است. حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا آزمایشات لازم برای شما انجام شود.

• نتایج غیرطبیعی در آزمایشات روتین:

  گاهی اوقات، نتایج غیرطبیعی در آزمایشات خون یا ادرار که به طور روتین برای بررسی وضعیت عمومی سلامت انجام می شوند، می توانند نشانه ای از مشکل کلیوی باشند. به عنوان مثال، سطح بالای کراتینین یا پروتئین در ادرار، نیاز به بررسی های بیشتر دارد.

اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام را نمی توان نادیده گرفت. هر چه زودتر بیماری کلیوی تشخیص داده شود، امکان مدیریت مؤثرتر آن و جلوگیری از پیشرفت به مراحل نهایی بیشتر خواهد بود. نگران نباشید، با مشورت به موقع با پزشک می توانید گام های مؤثری برای حفظ سلامت کلیه های خود بردارید.

نتیجه گیری و پیام پایانی

بیماری کلیوی، همان بیمار خاموش بدن، می تواند به تدریج و بدون علائم واضحی پیشرفت کند و در صورت عدم توجه، عواقب جدی و غیرقابل جبرانی به دنبال داشته باشد. همان طور که در این راهنمای جامع بررسی شد، کلیه ها نقش حیاتی در حفظ تعادل بدن ایفا می کنند و آسیب به آن ها می تواند زنجیره ای از عوارض را در پی داشته باشد. با این حال، آگاهی و اقدام به موقع، قدرتمندترین ابزارهای ما برای مبارزه با این بیماری هستند.

درک علائم اولیه، شناخت عوامل خطرساز و اطلاع از علل اصلی بیماری کلیوی، اولین قدم های مهمی است که هر فردی باید بردارد. مدیریت دقیق بیماری های زمینه ای مانند دیابت و فشار خون بالا، اتخاذ یک رژیم غذایی سالم و متناسب، پرهیز از رفتارهای آسیب رسان مانند سیگار کشیدن، و انجام فعالیت های بدنی منظم، همگی به عنوان سپرهای محافظی برای کلیه های شما عمل می کنند. تشخیص زودهنگام از طریق معاینات منظم و آزمایشات غربالگری، می تواند مسیر درمان را تغییر داده و از نیاز به درمان های جایگزین کلیه مانند دیالیز و پیوند کلیه جلوگیری کند.

تیم درمانی شامل پزشک، متخصص تغذیه و سایر متخصصین، شرکای شما در این مسیر هستند. همکاری فعال با آن ها و پیروی از توصیه هایشان، به شما کمک می کند تا کنترل سلامت خود را در دست بگیرید. هرگز فراموش نکنید که بدن ما یک واحد یکپارچه است و سلامت هر عضو بر سایر اعضا تأثیر می گذارد. سلامت کلیه ها، سلامت کل بدن است.

سلامت کلیه خود را جدی بگیرید و با پزشک خود مشورت کنید. این گامی حیاتی در جهت زندگی سالم تر و طولانی تر است. اجازه ندهید سکوت کلیه ها، سلامت شما را تهدید کند.